خصوصیات سنگ ساختمانی تزئینی (سنگ نما)

سنگ تزئینی را میتوان با مروری خلاصه به سوابق و تاریخچه ی بیش از ۱۲۰۰۰ سال استفاده از سنگ، همواره سنگ در تمدن بشری اهمیت داشته است  مقاومت و پایداری ابزارها و ساختمان های سنگی در مقابل عوامل فرسایش یکی از بهترین آثار برای حفظ تاریخ و فرهنگ اقوام گذشته بوده است.  از دوران پارینه سنگی و نوسنگی که انسان آهن را نمی شناخت،با استفاده از سنگ که به فراوانی در پیرامونش یافت می شد برای رفع نیازمندیهای خود بهره می گرفت ،بدین وسیله با آگاهی از خصوصیات و ویژگی سنگ های سخت و شکننده ،سنگ های سیلیس را برای ابزار سنگی انتخاب می کردند و با مهارت های خاصی آنها را لبه دار یا نوک تیز می کردند.

     این ابزارهای سنگی می توانست بگونه ی موثری در شکار به کار رود. با رشد تمدن بشری در نحوه  استفاده از سنگ نیزتحول حاصل شد و ساختمانهای باستانی چون اهرام مصر،تخت جمشید،پاسارگاد شوش ،معبد آناهیتا،طاق بستان و امثال این ها حکایت از شناخت طبیعت سنگ و بکارگیری هنر معماری عصر و دوره ی خود دارد.

منشا شکل گیری سنگها

عوامل هوازدگی یا کوهسایی

–هوازدگی

–هوازدگی فیزیکی

عوامل کوهزایی

–چین ها

–شکستگی ها

–گسل ها

–آتشفشان

–زلزله

▪ سنگها ازنظر شکل شامل:  طبیعی(سنگهای خام)     ساختگی(سنگهای کار شده)

 ▪ سنگها از نظر نوع (تجمع کانی ها و نحوه ی پیدایش)

   سنگي است كه از سنگ لاشه بدست مي آيد و در كارگاه ساختماني با كمي تيشه كاري ابعاد منظمي يافته و داراي گوشه هاي معين مي گردد از سنگ قواره براي ديوارهاي باربر ، جدول سازي و كف سازي هايي كه نياز به كمي نما سازي دارند استفاده مي شود.

سنگ رگه ای

   سنگ بادبر را در تونل سازي ، پل سازي ، جدول سازي ، ديوار هاي باربر و غير باربر ، سنگفرش و پله استفاده مي كنند و يكي از عمده ترين كاربردهاي مهندسي سنگ لاشه و مالون بويژه در نقاط كوهستاني، اجراي قوسهاي سنگي است كه در پلها ، درگاهها و طاق زيرين دالانهاي سنگي مورد مصرف قرار ميگيرد.

  این سنگ در حقیقت سنگی است که دور تا دور وجه نمای آن را به عرض ۱٫۵ تا ۳ سانتی متر با قلم تراش داده اند و بقیه سطح نما را تیشه کاری می کنند.

سنگ های چند نما یا تمام

  اگر کلیه ی سطوح قائم و افقی سنگ رگه ای را دست تراش نمایند به آن سنگ تمام تراش می گویند.

  سنگ چند وجهی

  سنگی است که نمای آن به صورت ۵ یا ۶ ضلعی منظم یا نا منظم بوده و هر یک از زوایای سطح نمای آن باید بیش از ۹۰ درجه باشد و ابعاد وجوه آن نباید کمتر از ۱۰ سانتی متر باشد.

سنگ پلاک

    براي نما سازي در سطوح از سنگ پلاك استفاده مي شود براي تهيه سنگ پلاك سنگ قله را در كارگاه سنگبري به ضخامتهاي مورد نظر برش داده و سپس آن را تا حد جلا و آينه شدن ساب مي دهند . سنگ تزئيناتي ارزان را از تراورتن و سنگهاي گران قيمت را از گرانيت و مرمر انتخاب مي كنند . سنگ پلاك را براي تزئينات داخل و خارج ساختمان و در كف ، ، كف پنجره ، كنار و زير ديوار گچي و وسايل تزئيناتي نظير گلدان ، شمعدان ، جدول و جوي و غيره استفاده مي كنند انواع سنگهاي ساختماني ايراني ،عمده ترين سنگهايي كه در عمليات ساختماني در ايران بكار مي روند عبارتند از : گرانيت ، سنگ سبز توف كوارتزيت ، سنگ آهك تراورتن ، مرمر ، سرپانتين ، ماسه سنگ

      طبقه بندی سنگها از نظر نوع   

۱)  سنگ های آذرین

۲)  سنگ های رسوبی

۳)  سنگ های دگرگونی

۴)  سنگ های ساختمانی

مشخصات کلی سنگ برای مصارف ساختمانی

بافت سنگ

جذب آب

پاکیزگی

پایداری در برابر

پایداری مکانیکی

بافت

بافت سنگ باید ساختمانی سالم داشته باشد یعنی:

–بدون شیار،ترک و رگه های سست باشد (کرمو نباشد)

–بدون هرگونه باشد.

–پوسیدگی نداشته باشد.

–یکدست باشد.

تعریف سنگ تزئینی

   سنگ تزئینی، است طبيعي كه در اندازه مشخص انتخاب، تراش و يا برش خورده باشد. به معناي وسيع كلمه، اصطلاح سنگ تزئيني شامل سنگها در هر شكل مي باشند كه به طور مستقيم و پس از برش، سائيده شدن و صيقل كاري در نماهاي داخلي و خارجي ساختمانها به كار مي روند.

   در زبان لاتين سنگ تزئینی اين اصطلاح به اسامي زير معروف مي باشد.

  سنگ تزئینی از نظر سنگ شناسي به يكي از گروههاي سنگ آذرين، دگرگوني و يا رسوبي اختصاص دارند و شامل انواع مرمر، مرمرميت، چيني، كنگلومرا، تراورتن، ماسه سنگ، گرانيت، ديوريت، سينيت، گابرو و بعضي موارد كم اهميت تر مي باشند.

  عبارت سنگ تزئینی در بر گیرنده ی تمام سنگ های طبیعی است که با استفاده از فن آوری های خاص،قابل استخراج و پردازش بوده دارای مشخصات فنی و زیبایی شناختی لازم جهت به کار گرفته شدن در تمام انواع کاربرد های ساختمانی و صنعتی می باشند.هم از لحاظ تزئینی و هم از لحاظ کاربردی ،سنگ تزئینی کاملا از سایر مواد مشتق از سنگ های طبیعی،مانند گرانولاتها،سیمانها،سنگ های خرد شده و مواد مرتبط با آنها متمایز است.در حالیکه این مواد اختصاصاً جهت عملکرد های مربوط به تحمل بار و عمدتاً درمقاصد عمومی مورد استفاده قرار می گیرند،سنگهای تزئینی واجد مشخصات کیفی خاصی هستند که آنها را هم برای استفاده ی ساختاری و هم جهت مقاصد تزئینی مناسب می سازد. اين سنگها در بلوكهاي بزرگ قابل استخراج بوده و عملكرد مكانيكي بسيار خوبي دارند، عموماً قابل صيقل هستند و از لحاظ رنگ، الگو و ساير ويژگيهاي طبيعي داراي ارزش زيبايي شناختي بالايي هستند.

  ممكن است واژه «تزيينی» با القاي اين تصور كه كاربرد اينگونه سنگها صرفاً به تزيينات و يا يادبودهاي روميزي محدود مي‌شود، به نوعي گمراه كننده يا محدود كننده باشد. در واقع، كاربرد اينگونه سنگها بسيار گسترده‌تر و فراگيرتر از حوزه كاربردي قابل تصور براي واژه «تزييني» است. معادل انگليسي عبارت ايتاليايي «سنگ تزئینی»، «سنگ ابعادي» است.

  عبارت اخير شيواتر بوده و به طور گسترده در سطح بين‌المللي به كار رفته است. اين عبارت تأكيد بيشتري بر ابعاد خطي عناصر سنگي دارد، تا حجم آنها توضيح بيشتر آنكه سنگها غالباً به شكل لوحها و محصولات نيمه تكميل شده‌اي به كار مي‌روند كه در آنها مساحت سطح از ضخامت بيشتر است. «سنگ طبيعي» عبارت رايج در كشور اسپانيا است كه از معادل ايتاليايي اين عبارت مناسب‌تر مي‌باشد، چرا كه بر منشأ طبيعي ماده تأكيد دارد.

سختي

دامنه سختي سنگ تزئینی بسيار زياد است. اين دامنه از پائين ترين درجه سختي(تالك) گرفته تا به بالاترين درجه سختي(سنگ گرانيت كه حتي از فولاد نيز سخت تر است) مي رسد. ميزان سختي در قيمت تمام شده سنگ موثر است.عموماً‌هر چه سنگ سخت تر باشد، استخراج، برش و صيقل كاري قطعات آن ،زمان و هزينه بيشتري را در بر خواهد داشت.

رنگ

رنگها هر كدام زيبايي و جلوه اي خاص به اشياء مي دهند و مسلماً بشر در انتخاب خود، علاوه بر استحكام، خاصيت و سهولت كاربرد، به ظاهر امر نيز توجه خاص مبذول مي دارد. ساختمانها به جهت رنگ نماي بيرون آنها، به زيبايي شهر مي افزايند. در اين خصوص معمولاً رنگهاي روشن بر رنگهاي تيره و كدر برتري دارند. ناگفته نماند كه رنگ نماي بيرون ساختمانها كه ناشي از نوع بكار گرفته شده (سنگي و يا غيرسنگي) مي باشد، خود تحت تأثير عوامل جوي قرار دارد. آب باران مي تواند كانيهاي موجود سنگ نما را تحت تأثير شيميايي قرار داده و رنگ آن را تغيير دهد

تخلخل در اثر نفوذ آب باران به داخل حفره هاي سنگ (اين حفره ها خود غالباً تحت اثر شيميايي محلولهاي طبيعي بر روي بعضي از كانيهاي موجود در سنگ به وجود مي آيند) و انجماد آن بيشتر مي شود. در هواي صفر درجه زمستان، آبي كه به داخل خلل و فرج سنگ (و يا بعضاً به پشت سنگ نما) نفوذ مي نمايد، منجمد شده و موجب مي گردد كه در سنگ تركهاي عمده اي ايجاد گردد. اين تركها به مرور زيادتر شده تا اينكه موجب افتادن تمام و يا قطعه اي از سنگ نما مي گردد.

    مقاومت

مقاومت سنگ تزئینی، تحت تأثير عوامل مختلفي از قبيل هوازدگي، سرما، گرما و آتش سوزي، دائماً تغيير مي يابد. همچنين عوامل مربوط به هوازدگي بعضاً شيميايي مي باشند. اين عوامل مي توانند گازهايي نظير SO2 ،O2  و  CO2باشند. در شهرها كه حضور چنين گازهايي به وفور در هوا وجود دارند.سنگهاي نماي ساختماني بيشتر تحت تأثير آنها مقاومت خود را از دست   مي دهند. برخي عوامل هوازدگي (نظير انجماد و ذوب آب داخل حفره هاي سنگ، خاصيت رنگبري و اثر گرمايي نور خورشيد) به صورت فيزيكي سنگ را تحت تأثير قرار مي دهند. لازم به توضيح مي باشد كه عوامل هوازدگي شيميايي و فيزيكي تواماً عمل مي كنند و غالباً سبب تغيير رنگ، شكسته شدن و جدا شدن سنگ از بنا مي شوند. اضافه مي شود كه سنگهاي آهكي در مناطقي كه بارندگي زياد بوده و گازكربنيك موجود در فضا بيش از اندازه باشد، براي نماي خارجي ساختمانها چندان مناسب نمي باشد(بويژه انواع تراورتن ها).

مهمترين خصوصيات سنگ تزئینی عبارتنداز:

• جذب
• جوي
• نفوذپذيري به هوا / گاز
• هدايت حرارتي
• عملكرد پردازشي
• دوام

•   جذب: عبارتست از ظرفيت يك سنگ براي جذب ميران معيني آب از طريق خاصيت مويينه يا تماس بخشي از آن با آب.
• رطوبت‌پذيري جوي: عبارتست از تمايل يك ماده به جذب رطوبت از جو (مثلاً بخار آب موجود در هوا). ميزان رطوبت‌پذيري جوي سنگ بستگي زيادي به كم يا زياد بودن ميزان رس در آن دارد.
• به هوا/گاز: عبارت است از ميزان راحتي عبور هوا از خلال يك سنگ. اطلاع از اين خصوصيت سنگ از لحاظ مسائل مرتبط با بهداشت داخلي ساختمان اهميت دارد. تهويه طبيعي يك فضا كه در نتيجه اختلاف فشار بين محيط داخل و خارج صورت مي‌گيرد، با ميزان نفوذپذيري ديوارها به هوا متناسب است. تهويه طبيعي باعث جايگزيني هواي مرطوب داخل با هواي خشك خارج و در نتيجه خشك ماندن ديوارها مي‌شود.
• هدايت حرارتي: عبارت است از قابليت انتشار گرما در سنگسنگ هادي خوبي براي حرارت به شمار نمي‌رود و ميزان هدايت حرارتي آن عموماً کم است (هدايت حرارتي فلزات ۵/۰-۱/۰ است). هدايت حرارتي بيش از آنكه با تركيب كاني شناختي سنگ مرتبط باشد، با ساختار و بافت آن ارتباط دارد. هر چه منافذ سنگ بيشتر باشد ميزان هدايت گرمايي آن كمتر است، چرا كه هدايت گرمايي هواي موجود در اين منافذ بسيار پايين است (۰۰۰۰۶/۰).

رده بندي علمي انواع سنگ تزئینی و نما

كنگلومراها و ماسه

• كنگلومراها در صورتي كه به صورت لايه اي ضخيم باشند و به طور كامل نيز سيماني شده باشند، امكان دارد كه به عنوان سنگهاي تزئيني بسيار جالبي مورد استفاده قرار گيرند. در صورتي كه عناصر كنگلومراها از قطعات آهكي بوده و زمينه سيماني آنها نيز آهكي باشد و بين رنگ قطعات و سيمان زمينه تباين مناسبي وجود داشته باشد، اين گونه كنگلومراها ايده آل تر خواهند بود. در صورتي كه عناصر اصلي سنگهاي مزبور داراي كيفيت و خواص متفاوت باشند (مثلاً برخي عناصر سيليسي و برخي نيز آهكي باشند و يا عناصر سازنده سيليسي و زمينه يا سيمان آهكي باشد)، عمل برش با اشكالاتي مواجه خواهد بود.

ماسه سنگها نيز در صورتي كه ضخيم لايه باشند و عناصر آنها آهكي بوده و يا توسط سيمان آهكي كاملاً به يكديگر سيماني شده باشند، احتمالاً به صورت يك سنگ ساختماني قابليت كاربرد دارند. اين چنين سنگهايي به ويژه به صورت مالن به كار مي آيند.

سنگهاي آهكي يا

سنگهاي آهكي عمده سنگهاي ساختماني و تزئيني را تشكيل مي دهند. خصوصيات بارز آنها به طور خلاصه عبارتند از: سختي مناسب، قابليت ساب و برش بالا، تنوع رنگها، مقاومت خوب، قابليت استخراج آسان

تراورتن ها محصول چشمه هاي آهك ساز قديمي هستند. از بين آنها، تراورتن هاي سفيد كه رگه هاي رنگي و خلل و فرج يكنواخت داشته باشند، از مرغوبيت بيشتري برخوردارند. تراورتن هاي كرم رنگ كه ناشي از وجود رنگينه هاي (Pigments) پراكنده اكسيد آهن در متن سنگ مي باشند، از مرغوبيت كمتري برخورداند. تراورتن هاي رنگي كه بر حسب درصد آلودگي به رنگينه هاي اكسيد آهن به رنگهاي قرمز، گردويي، ليمويي و غيره ديده شوند و داراي نقشهايي كه ناشي از اختلاف ميزان آلودگي اكسيدآهن در لايه هاي مختلف تراورتن مي باشد، ظاهر بسيار زيبا و جذابي دارند. به طور كلي، در بازارهاي جهاني، تراورتن هاي رنگي در شرايط فعلي داراي قيمت و بازار مناسبي مي باشند.تراورتن به دليل داشتن مقاومت قابل قبول، برش
پذيري و صيقل پذيري ايده آل، شرايط استخراج ايده آل، زيبايي ظاهر، وجود تخلخل جهت چسبيدن كامل به ملات و خصوصاً ارزان بودن نسبت به ساير سنگها، از جمله پرمصرف ترين سنگهاي ساختماني به شمار مي رود.

مرمرها نيز نظير تراورتن در نتيجه عملكرد چشمه هاي، به وجود مي آيند. معمولاً مرمر به صورت لايه هايي در ميان لايه هاي تراورتن ديده مي شود. در فرايند عملكرد چشمه هاي آبگرم، اگر افت دماي آب كند باشد، آراگونيت و اگر افت دما به تندي صورت گيرد، تراورتن تشكيل مي گردد. در ايران به سنگي كه از آراگونيت حاصل مي شود، مرمر گفته مي شود كه نام تجاري انواع رنگي آن انيكس مي باشد. مرمر حاوي رنگهاي سبز، ليمويي، زرد و غيره است كه پس از سايش به صورت يك سنگ تزئيني لوكس جلوه مي كند. زمينه هاي مصرفي عمده مرمر عبارتند از پوشش ديوار سرويسهاي لوكس، دكوراسيون داخلي ساختمان، مجسمه سازي و ميزهاي سنگي.

گرانيت ها از جمله سنگ هاي آذرين هستند كه در دهه های اخيردر بازارهاي جهاني به عنوان يك سنگ تزئيني لوكس و گران قيمت مطرح گرديده اند. اين نوع سنگها از نظر سختي زياد، شفافيت و زيبايي خيره كننده حائز اهميت مي باشند. گرانيت هايي كه فاقد آثار آلتراسيون بوده و تحت تأثير پديده هاي تكتونيكي و به ويژه ميكروتكتونيك قرار نگرفته، و نيز به لحاظ رنگ جذابيت لازم را داشته باشند، به عنوان سنگهاي تزئيني و نما مطرح هستند. لازم به توضيح است كه برش و سايش گرانيت ها، در مقايسه با سنگهاي آهكي بسيار مشكل تر و هزينه بردارتر بوده، به طوري كه فقط ديسكها و سنگ سابهاي ويژه قادر به برش و سايش آنها مي باشند.

گرانيت هاي روشن ، قرمز و صورتي، به دليل رنگ خود بسيار با ارزش هستند. گرانيت هاي قرمز ناحيه خوي در آذربايجان غربي، نمونه بارز اين نوع از گرانيت ها مي باشند. گرانيت هاي خاكستري رنگ، بر حسب درجه تيرگي و روشني و اندازه دانه ها
(كانيها)، داراي مرغوبيت متغيري هستند. شيركوه در يزد و الوند در همدان داراي طيف گسترده اي از انواع گرانيت ها، با رنگها و بافتهاي مختلف هستند.

ريوليت ها

در صورتي كه ريوليت ها داراي درصد كوارتز نسبتاً كمتري باشند و فلدسپاتهاي پتاسيك صورتي رنگ در آنها ديده شوند، مطلوب تر بوده و ظاهر صورتي زيبايي خواهند داشت. به طور كلي ريوليت هاي غيرآلتره كمتر ديده مي شوند.

سنگهاي آذرين خاص

سنگهاي نماازنوع آذرين خاص مي توانند سينيت ها، ديوريت ها، گابروها و سنگهاي خروجي هم ارز آنها يعني تراكيت ها،
آندزيت ها، و بازالت ها و نيز سنگ هاي ديگري نظير نفلين سينيت ها، پريدوتيت ها، پيروكسنيت ها، آمفيبوليت ها و ساير سنگهاي آذرين از اين دست باشند. اين نوع سنگها در صورتي كه كاملاً تازه بوده و دگرسان نشده باشند و ضمناً در مقطع صيقلي، رنگهاي زيبايي نمايان سازند، مي توانند به عنوان سنگهاي تزئيني خاص مطرح باشند.

مرمريت ها به صورت سنگهاي ، خاكستري و رنگي، با تبلور دوباره، درخشندگي و شفافيت خاصي دارند. اين نوع سنگها كه از متامورفيسم سنگهاي آهكي اوليه حاصله شده اند، بر حسب درجه متامورفيسم و رشد كريستالها، ممكن است سنگهاي تزئيني مختلفي را با نامها و بافتهاي متفاوت ريز و درشت تشكيل دهند.

مرمريت درشت بلور، سفيد يا خاكستري روشن تا كرم اصطلاحاً “سنگ چيني” مي نامند. معادن چيني تنگ حنا(نیريز-استان فارس)، نجف آباد، كريستال و چيني اليگودرز و لاي بيد و گدار سرخ ناحيه موته، از معادن معروف سنگهاي چيني ايران هستند. معدن ده بالاي يزد از معادن معروف مرمريت ريز بلور ايران است، كه درجه كريستاليزاسيون، سفيدي و يكنواختي رنگ از عوامل مرغوبيت اين سنگ به شمار مي روند

گنيس ها

گنيس ها نظير گرانيت ها، در صورتي كه داراي رنگهاي ايده آل و عناصر درشت بوده و فاقد آثار التراسيون باشند، به دليل بافت چشمي زيبايي كه در مقاطع صيقلي بعضي از آنها ديده مي شود، مي توانند سنگهاي تزئيني استثنايي را تشكيل دهند.

ساختمان سازی بطور عام

مهمترين حوزه كاربردي سنگ‌ تزئينی در ساختمان‌سازي است كه در حدود ۷۰ تا ۷۵ درصد كل توليد جهاني را به خود اختصاص مي‌دهد.

سنگ‌هاي طبيعي در انبوهي از ساختمان‌هاي صنعتي، تجاري، مسكوني، مذهبي و غيره، نياز‌هاي كاربردي، زيبايي شناختي و عملكردي مختلفي را برآورده مي‌سازند. محدوده كاربردهاي سنگ بسيار گسترده است: كف‌ها، روكش‌ها، سنگ‌هاي نما، پوشش‌ها، پله‌ها، راه پله‌ها و ساير عناصر معماري (تاقچه‌ها، قاب‌ها، نوار سنگ‌ها، ستونچه‌ها) همگي قطعاتي استاندارد به شمار مي‌آيند كه در هتل‌ها، مدارس، فرودگاه‌ها، مراكز تجاري، كليساها،‌ ايستگاه‌ها، اقامتگاه‌هاي توريستي، بيمارستان‌ها، بانك‌ها و غيره كاربرد دارند.

در صنعت ساختمان از انواع مختلفي از محصولات سنگي استفاده مي‌شود. صرف نظر از آنكه اين محصولات به صورت انبوه توليد شده ‌باشند (تايل،‌ تايل‌هاي كوچك، آستانه‌ها، لبه‌ها) و يا جزو محصولاتي باشند كه اندكي تخصصي‌تر باشند  (طاقچه‌هاي ديواركوب، قرنيس‌ها، عناصر معماري)، همواره در توليد آن‌ها از عمليات پردازشي استانداردي استفاده مي‌شود كه در آن شكل‌هاي مربعي و ، نسبت به سطوح منحني با درجاتي از تكميل لبه‌اي ترجيح داده مي‌شوند. در زمينه كف‌سازي، گرانيت در تمام مصارف صنعتي و تجاري كه در آن‌ها سختي، كارآيي و ظاهر يكنواخت مد نظر باشد بر ساير سنگ‌ها ارجحيت دارد.

هنرهای مذهبی و تدفینیسنگ تزئینی، سنگی است طبیعی که در اندازه مشخص انتخاب، تراش و یا برش خورده باشد.

به معنای وسیع کلمه، اصطلاح سنگ تزئینی شامل سنگها در هر شکل می باشند که به طور مستقیم و پس از برش، سائیده شدن و صیقل کاری در نماهای داخلی و خارجی ساختمانها به  کار می روند. در زبان لاتین این اصطلاح به اسامی زیر معروف می باشد
Facing Stone, Cut Stone, Dimention Stone, Tom Stone, Curb Stone, Decorative Stone, Monumental Stone, Facing Slab, Ornament Stein, Baustein, Lerochesornamentales.

سنگهای تزئینی از نظر سنگ شناسی به یکی از گروههای سنگ آذرین، دگرگونی و یا رسوبی اختصاص دارند و شامل انواع مرمر، مرمرمیت، چینی، کنگلومرا، تراورتن، ماسه سنگ، گرانیت، دیوریت، سینیت، گابرو و بعضی موارد کم اهمیت تر می باشند.

1ـ ویژگیهای فیزیکی سنگ های تزئینی
انواع سنگهای تزئینی بر حسب خصوصیات فیزیکی خود شناخته می شوند. این خصوصیات عمدتاً عبارتند از:
● سختی
دامنه سختی سنگهای تزئینی بسیار زیاد است. این دامنه از پائین ترین درجه سختی(تالک) گرفته تا به بالاترین درجه سختی(سنگ گرانیت که حتی از فولاد نیز سخت تر است) می رسد. میزان سختی در قیمت تمام شده سنگ موثر است.عموماً‌هر چه سنگ سخت تر باشد، استخراج، برش و صیقل کاری قطعات آن ،زمان و هزینه بیشتری را در بر خواهد داشت.
● رنگ
رنگها هر کدام زیبایی و جلوه ای خاص به اشیاء می دهند و مسلماً بشر در انتخاب خود، علاوه بر استحکام، خاصیت و سهولت کاربرد، به ظاهر امر نیز توجه خاص مبذول می دارد. ساختمانها به جهت رنگ نمای بیرون آنها، به زیبایی شهر می افزایند. در این خصوص معمولاً رنگهای روشن بر رنگهای تیره و کدر برتری دارند. ناگفته نماند که رنگ نمای بیرون ساختمانها که ناشی از نوع مصالح بکار گرفته شده (سنگی و یا غیرسنگی) می باشد، خود تحت تأثیر عوامل جوی قرار دارد. آب باران می تواند کانیهای موجود سنگ نما را تحت تأثیر شیمیایی قرار داده و رنگ آن را تغییر دهد.
● میزان تخلخل
تخلخل در اثر نفوذ آب باران به داخل حفره های سنگ (این حفره ها خود غالباً تحت اثر شیمیایی محلولهای طبیعی  بر روی بعضی از کانیهای موجود در سنگ به وجود می آیند) و انجماد آن بیشتر می شود. در هوای صفر درجه زمستان، آبی که به داخل خلل و فرج سنگ (و یا بعضاً به پشت سنگ نما) نفوذ می نماید، منجمد شده و موجب می گردد که در سنگ ترکهای عمده ای ایجاد گردد. این ترکها به مرور زیادتر شده تا اینکه موجب افتادن تمام و یا قطعه ای از سنگ نما می گردد.
● مقاومت
مقاومت سنگ، تحت تأثیر عوامل مختلفی از قبیل هوازدگی، سرما، گرما و آتش سوزی، دائماً تغییر  می یابد. همچنین عوامل مربوط به هوازدگی بعضاً شیمیایی می باشند. این عوامل می توانند گازهایی نظیر SO2 ،O2  و  CO2باشند. در شهرها که حضور چنین گازهایی به وفور در هوا وجود دارند.سنگهای نمای ساختمانی بیشتر تحت تأثیر آنها مقاومت خود را از دست می دهند. برخی عوامل هوازدگی (نظیر انجماد و ذوب آب داخل حفره های سنگ، خاصیت رنگبری و اثر گرمایی نور خورشید) به صورت فیزیکی سنگ را تحت تأثیر قرار می دهند. لازم به توضیح می باشد که عوامل هوازدگی شیمیایی و فیزیکی تواماً عمل می کنند و غالباً سبب تغییر رنگ، شکسته شدن و جدا شدن سنگ از بنا می شوند. اضافه می شود که سنگهای آهکی در مناطقی که بارندگی زیاد بوده و گازکربنیک موجود در فضا بیش از اندازه باشد، برای نمای خارجی ساختمانها چندان مناسب نمی باشد(بویژه انواع تراورتن ها).
“شستوپروف” انواع سنگهای قابل برش مورد استفاده برای مصارف گوناگون را به شرح زیر پیشنهاد کرده است:
● سنگ روکار بناها
آهکهای متراکم، ماسه سنگ، مرمرهای الوان، توفهای آتشفشانی، گرانیت، سینیت، دیوریت، لابرادوریت، گابرو، بازالت، و سایر سنگهایی که با شرایط ساختمانی سازگاری داشته باشند.
● سنگ مورد استفاده در دیوارها
آهک، دولومیت، ماسه سنگها، سنگ گچ، توفهای آتشفشانی.
● سنگ نمای داخل بناها
مرمهای صیقل پذیر، سنگ گچ، توف، برش، کنگلومراهای با سیمان کربناتی
سنگهای مورد استفاده برای مصارف خاص صنعتی به صورت زیر تقسیم بندی می شوند.
● سنگهای مقاوم در مقابل حرارت
سنگ صابون(تالک، تالک شیست)، توف، آندزیت، بازالت، دیاباز.
● سنگهای مقاوم در مقابل اسیدها
گرانیت، دیوریت، کوارتزیت، ماسه سنگهای سیلیسی، آندزیت، تراکیت، بازالت، دیاباز، فلسیت.
●سنگهای مقاوم در برابر قلیائیها
آهکهای متراکم، دولومیت، منیزیت، ماسه سنگهای آهکی.
● سنگهای مورد استفاده برای پله های خارجی بناها
مرمر، گرانیت، لابرادوریت.

2ـ رده بندی علمی انواع سنگهای تزئینی و نما

سنگهای مناسب جهت تولید سنگ نما و تزئینی تحت عناوین کلی زیر طبقه بندی می شوند:
الف ـ  سنگهای رسوبی
● کنگلومراها و ماسه سنگها
کنگلومراها در صورتی که به صورت لایه ای ضخیم باشند و به طور کامل نیز سیمانی شده باشند، امکان دارد که به عنوان سنگهای تزئینی بسیار جالبی مورد استفاده قرار گیرند. در صورتی که عناصر کنگلومراها از قطعات آهکی بوده و زمینه سیمانی آنها نیز آهکی باشد و بین رنگ قطعات و سیمان زمینه تباین مناسبی وجود داشته باشد، این گونه کنگلومراها ایده آل تر خواهند بود. در صورتی که عناصر اصلی سنگهای مزبور دارای کیفیت و خواص متفاوت باشند (مثلاً برخی عناصر سیلیسی و برخی نیز آهکی باشند و یا عناصر سازنده سیلیسی و زمینه یا سیمان آهکی باشد)، عمل برش با اشکالاتی مواجه خواهد بود.
ماسه سنگها نیز در صورتی که ضخیم لایه باشند و عناصر آنها آهکی بوده و یا توسط سیمان آهکی کاملاً به یکدیگر سیمانی شده باشند، احتمالاً به صورت یک سنگ ساختمانی قابلیت کاربرد دارند. این چنین سنگهایی به ویژه به صورت مالن به کار می آیند.
● سنگهای آهکی یا دولومیتی
سنگهای آهکی عمده سنگهای ساختمانی و تزئینی را تشکیل می دهند. خصوصیات بارز آنها به طور خلاصه عبارتند از: سختی مناسب، قابلیت ساب و برش بالا، تنوع رنگها، مقاومت خوب، قابلیت استخراج آسان.
● تراورتن (Travertine)
تراورتن ها محصول چشمه های آهک ساز قدیمی هستند. از بین آنها، تراورتن های سفید که رگه های رنگی و خلل و فرج یکنواخت داشته باشند، از مرغوبیت بیشتری برخوردارند. تراورتن های کرم رنگ که ناشی از وجود رنگینه های (Pigments) پراکنده اکسید آهن در متن سنگ می باشند، از مرغوبیت کمتری برخورداند. تراورتن های رنگی که بر حسب درصد آلودگی به رنگینه های اکسید آهن به رنگهای قرمز، گردویی، لیمویی و غیره دیده شوند و دارای نقشهایی که ناشی از اختلاف میزان آلودگی اکسیدآهن در لایه های مختلف تراورتن می باشد، ظاهر بسیار زیبا و جذابی دارند. به طور کلی، در بازارهای جهانی، تراورتن های رنگی در شرایط فعلی دارای قیمت و بازار مناسبی می باشند.تراورتن به دلیل داشتن مقاومت قابل قبول، برش
پذیری و صیقل پذیری ایده آل، شرایط استخراج ایده آل، زیبایی ظاهر، وجود تخلخل جهت چسبیدن کامل به ملات و خصوصاً ارزان بودن نسبت به سایر سنگها، از جمله پرمصرف ترین سنگهای ساختمانی به شمار می رود.
● مرمر (Marble)
مرمرها نیز نظیر تراورتن در نتیجه عملکرد چشمه های آبگرم آهک ساز، به وجود می آیند. معمولاً مرمر به صورت لایه هایی در میان لایه های تراورتن دیده می شود. در فرایند عملکرد چشمه های آبگرم، اگر افت دمای آب کند باشد، آراگونیت و اگر افت دما به تندی صورت گیرد، تراورتن تشکیل می گردد. در ایران به سنگی که از آراگونیت حاصل می شود، مرمر گفته می شود که نام تجاری انواع رنگی آن انیکس می باشد. مرمر حاوی رنگهای سبز، لیمویی، زرد و غیره است که پس از سایش به صورت یک سنگ مرمریت لوکس جلوه می کند. * زمینه های مصرفی عمده مرمر عبارتند از پوشش دیوار سرویسهای لوکس، دکوراسیون داخلی ساختمان، مجسمه سازی و میزهای سنگی.
در ایران معادن اسفند و تلنگویه سیرجان، ده رستم کرمان، آب باریک، ،زرشهر، عباس آباد جلفا و چند معدن دیگر از جمله معادن بالقوه در کشور می باشند. در حال حاضر دورک یا بورق و سفیدکوه استان یزد و معدن موته، به صورت فعال مورد
بهره برداری قرار دارند.
ب- سنگهای آذرین
● گرانیت ها (Granite)
گرانیت ها از جمله سنگ های آذرین هستند که در دهه های اخیر در بازارهای جهانی به عنوان یک سنگ تزئینی لوکس و گران قیمت مطرح گردیده اند. این نوع سنگها از نظر سختی زیاد، شفافیت و زیبایی خیره کننده حائز اهمیت می باشند. گرانیت هایی که فاقد آثار آلتراسیون بوده و تحت تأثیر پدیده های تکتونیکی و به ویژه میکروتکتونیک قرار نگرفته، و نیز به لحاظ رنگ جذابیت لازم را داشته باشند، به عنوان سنگهای تزئینی و نما مطرح هستند. لازم به توضیح است که برش و سایش گرانیت ها، در مقایسه با سنگهای آهکی بسیار مشکل تر و هزینه برتر بوده، به طوری که فقط دیسکها و سنگ سابهای ویژه قادر به برش و سایش آنها می باشند.
گرانیت های روشن، قرمز و صورتی، به دلیل رنگ خود بسیار با ارزش هستند. گرانیت های قرمز ناحیه خوی در آذربایجان غربی، نمونه بارز این نوع از گرانیت ها می باشند.  گرانیت های خاکستری رنگ، بر حسب درجه تیرگی و روشنی و اندازه   دانه ها (کانیها)، دارای مرغوبیت متغیری هستند. گرانیت های شیرکوه در یزد و الوند در همدان دارای طیف گسترده ای از انواع گرانیت ها، با رنگها و بافتهای مختلف هستند.
● ریولیت ها
در صورتی که ریولیت ها دارای درصد کوارتز نسبتاً کمتری باشند و فلدسپاتهای پتاسیک صورتی رنگ در آنها دیده شوند، مطلوب تر بوده و ظاهر صورتی زیبایی خواهند داشت. به طور کلی ریولیت های غیرآلتره کمتر دیده می شوند.
ـ سنگهای آذرین خاص
سنگهای نما ازنوع آذرین خاص می توانند سینیت ها، دیوریت ها، گابروها و سنگهای خروجی هم ارز آنها یعنی تراکیت ها،
آندزیت ها، و بازالت ها و نیز سنگ های دیگری نظیر نفلین سینیت ها، پریدوتیت ها، پیروکسنیت ها، آمفیبولیت ها و سایر سنگهای آذرین از این دست باشند. این نوع سنگها در صورتی که کاملاً تازه بوده و دگرسان نشده باشند و ضمناً در مقطع صیقلی، رنگهای زیبایی نمایان سازند، می توانند به عنوان سنگهای تزئینی خاص مطرح باشند.
ج ـ سنگ های دگرگونی
مرمریت ها و گنیس ها، دو نوع از سنگهای دگرگونی هستند که استعمال آنها به عنوان یک سنگ تزئینی و نما، مناسب می باشد.
● مرمریت ها (Marmarite)

مرمریت ها به صورت سنگهای متامورف سفید، خاکستری و رنگی، با تبلور دوباره، درخشندگی و شفافیت خاصی دارند. این نوع سنگها که از متامورفیسم سنگهای آهکی اولیه حاصله شده اند، بر حسب درجه متامورفیسم و رشد کریستالها، ممکن است سنگهای تزئینی مختلفی را با نامها و بافتهای متفاوت ریز و درشت تشکیل دهند.
مرمریت درشت بلور، سفید یا خاکستری روشن تا کرم اصطلاحاً “سنگ چینی” می نامند. معادن چینی تنگ حنا(نیریز-استان فارس)، نجف آباد، کریستال و چینی الیگودرز و لای بید و گدار سرخ ناحیه موته، از معادن معروف سنگهای چینی ایران هستند.

معدن ده بالای یزد از معادن معروف مرمریت ریز بلور ایران است، که درجه کریستالیزاسیون، سفیدی و یکنواختی رنگ از عوامل مرغوبیت این سنگ به شمار می روند.
● گنیس ها
گنیس ها نظیر گرانیت ها، در صورتی که دارای رنگهای ایده آل و عناصر درشت بوده و فاقد آثار التراسیون باشند، به دلیل بافت چشمی زیبایی که در مقاطع صیقلی بعضی از آنها دیده می شود، می توانند سنگهای تزئینی استثنایی را تشکیل دهند.
از بین سنگهای موجود ، بیشتر از سنگ معدن به عنوان پوشش و نمای داخلی و نماي کف بعضی ساختمانها به ویژه مساجد و اماکن متبرکه استفاده می شد. اما در سالهای بعد به تدریج علاوه بر سنگ مرمر، استفاده از تراورتن و مرمریت و بالاخره سنگ های آذرین مانند گرانیت و سینیت در نمای خارجی ساختمانها رایج شده است.
کاربرد سنگ در نمای داخلی و نماي خارجی ساختمانهای گذشته از زیبایی ظاهری، سبب افزایش استحکام و دوام ساختمانها، افزوده شدن عمر ساختمانها و کمک به بهداشت محیط زیست ساکنان ساختمان می گردد.
بررسی تاریخچه صنعت سنگ ایران حاکی از آن است که این صنعت سیر تحول بسیار کندی را تجربه کرده، طوری که برش و سایش سنگ و خدمات مربوطه (بارگیری و تخلیه سنگ) تا سال 1345 با استفاده از تکنولوژیهای ساده به حیات خود ادامه داده است. مهمترین تحول این دوران، کپی سازی نوعی جرثقیل دروازه ای بود که بکارگیری و تخلیه را ساده تر می کرد. در همین سال اره تیغه ای 60 کوارتزی خارجی نیز برای اولین بار در کشور نصب شد.

ولی متأسفانه به دلایل متعدد همچنان مصرف مواد آتش زا در اکثر معادن سنگ تزئینی متداول است و این امر خسارت سنگین و قابل توجهی را به معادن سنگ کشور وارد می سازد.
مصرف مواد منفجره در استخراج معادن سنگ، علاوه بر خرد شدن سنگ موجب می گردد که مقدار سنگ قواره حاصله نیز، شکل منظمی نداشته باشد و در نتیجه یکی از مشکلات وسائل عمده ای که همیشه بین معدنکاران و مدیران کارخانجات سنگبری مطرح بود، ناقواره بودن سنگ های تحویلی به دلیل نداشتن امکانات فنی لازم جهت استخراج می باشد. در وضعیت ایده آل که سنگ کاملاً قواره استخراج گردد، باید از هر تن سنگ 10 متر مربع و در حالت نسبتاً خوب، از هر تن سنگ 8 مترمربع سنگ پلاک حاصل گردد. صورتی که بنا به اظهار بیشتر صاحبان سنگبریها، با روش استخراج فعلی از هر تن سنگ قواره که به کارخانجات تحویل می شود حداکثر 5-3 مترمربع سنگ پلاک حاصل   می شود.. اهمیت و نقش سنگهای تزئینی در برخی کشورها مانند ایتالیا به حدی است که در آنها آموزشکده های اختصاصی برای آموزش روش های استخراج و مسائل مربوط به سنگ ساختمانی، تأسیس گردیده و درآمد این کشورها از محل صدور انواع سنگها و مصنوعات و فراورده های جنبی آن بعد از کشاورزی، صنعت و درآمدها ناشی از جذب توریسم، به چندین میلیارد دلار در سال بالغ می گردد.
ـ سنگ های تزئینی با خاستگاه چشمه ای
سنگ های تزئینی با خاستگاه چشمه ای شامل تراورتن و اونیکس (مرمر) می باشد.
بعضی از تراورتن های ایران یا در دنیا کم نظیر  یا می توان گفت بی نظیر هستند. همانند تراورتن قرمز که از چندین دهه پیش در بازار های جهانی شهرت بسزایی یافته است. معادن این سنگ در آذر شهر آذربایجان شرقی واقع شده اند. تراورتن سفید استخوانی آتش کوه که معدن آن در منطقه محلات قرار گرفته ، نیز از انواع تراورتن های سفید مرغوب می باشد که متقاضیان فراوانی دارد و از خواص فیزیکی بسیار مناسبی برخوردار است. هر چند در بعضی از کشورها مثل بلغارستان و ترکیه نیز تراورتن لیموئی وجود دارد، ولی هیچ یک از آنها کیفیت تراورتن لیموئی ایران را که همانند تراورتن قرمز در آذر شهر آذربایجان شرقی قرار گرفته ، ندارد. در مورد تراورتن گردوئی نیز که در مجاورت دو نوع تراورتن الوان فوق الذکر واقع شده است، موارد مذکور مصداق دارند.

ويژه طراحان، معماران، سازندگان، انبوه سازان و پيمانکاران

تماس با مرجع سنگ
دفتر مرکزي :

تهران – خيابان ولنجک – کوچه بيستم
گالري سنگ (تهران)
تلفن جهت هماهنگي بازديد از سنگها
26130635(21)98+
معادن
معدن سنگ مرمر اصفهان
معدن سنگ تراورتن يزد
کارخانجات
کارخانه شماره 1 : تهران – ملارد
کارخانه شماره 2 : البرز – شهرک صنعتي هشتگرد

کليه حقوق اين وب سايت متعلق به

مرجع تخصصي سنگ ايران ميباشد

هرگونه کپي برداري از مطالب پيگرد قانوني دارد