صحرای بزرگ آفریقا واقع در شمال قاره‌ی آفریقا، با مساحتی حدود ۹ میلیون و ۲۰۰ هزار کیلومتر مربع بزرگ‌ترین بیابان جهان است. ممکن است تصور کنید تپه‌های شنی و فلات‌های صخره‌ای صحرای بزرگ به قدمت زمان هستند، اما مطالعه‌ی جدیدی نشان می‌دهد این نوار وسیع در شمال آفریقا هر ۲۱ هزار سال یا بیشتر، از صحرایی خشک و گرم به جنگلی سرسبز تغییر می‌کند.
آخرین دوره‌ای که صحرا جنگلی سبز بود، بین ۱۵ هزار تا ۵ هزار سال پیش رخ داد. مطالعه‌ای جدید تأیید می‌کند که این رخداد فقط یک اتفاق عجیب نبود، بلکه بخشی از یک دگرگونی چرخه‌ای بود که تقریباً هر ۲۱ هزار سال یک بار شرایط اقلیمی منطقه را از خشک به مرطوب تغییر می‌داد.
به‌گزارش آی‌اف‌ال‌ساینس، دکتر ادوارد آرمسترانگ، نویسنده اصلی مطالعه و دانشمند اقلیم در دانشگاه هلسینکی و دانشگاه بریستول می‌گوید: «دگرگونی چرخه‌ای صحرای بزرگ به زمین هموار و زیست‌بوم جنگلی یکی از چشمگیرترین تغییرات زیست‌محیطی در سیاره است.»
بیشتر بخوانید:
آرمسترانگ افزود پژوهش جدید یکی از اولین مطالعات مدل‌سازی اقلیمی است که دوره‌های پربارش نوسنگی آفریقا را در مقیاس قابل مقایسه با مشاهدات دیرینه‌اقلیمی شبیه‌سازی و علت و زمان وقوع این رویدادها را آشکار می‌کند. پژوهش جدید با استفاده از یک مدل اقلیمی که اخیراً توسعه‌یافته، به دنبال درک بهتر «دوره‌های پربارش نوسنگی آفریقای شمالی» در طول ۸۰۰ هزار سال گذشته رفته است.
مطالعه‌ی جدید تأیید کرد که دوره‌های پربارش صحرا از تغییرات در مدار چرخش زمین به دور خورشید نشأت می‌گیرد. به طور کلی توافق بر این است که «سبزینگی» صحرا به علت تاب‌خوردگی زمین روی محور خود و تاثیر آن بر فصل‌ها و تعیین میزان انرژی دریافتی توسط این بخش از سیاره ایجاد می‌شود. این تغییرات در نهایت بر قدرت بادهای موسمی آفریقا تأثیر می‌گذارد و به کنترل وضعیت پوشش گیاهی در سراسر این منطقه‌ی وسیع منجر می‌شود.
با این حال، مطالعه همچنین نشان می‌دهد که چرخه‌ی مورد بحث ممکن است تحت‌تأثیر صفحات یخی دوردست در عرض جغرافیایی بالا در نیمکره شمالی باشد. محققان اشاره می‌کنند که در طول عصر یخبندان، زمانی که بیشتر عرض‌های جغرافیایی بالای زمین از لایه‌های یخی ضخیم پوشیده شده بود، دوره‌های پربارش دیده نشده است. آن‌ها حدس می‌زنند که صفحات یخی مانند یخچال به خنک شدن جو کمک، سیستم موسمی آفریقا را محدود و رشد گیاهان در صحرای بزرگ آفریقا را متوقف کردند.
دگرگونی چرخه‌ای شمال آفریقا نه تنها برای صحرای بزرگ آفریقا حائز اهمیت است، بلکه پیامدهای بزرگی برای انسان دارد. به هر حال، برخی از بزرگ‌ترین دستاوردهای اولیه انسان، مثلاً مهاجرت گسترده به خارج از آفریقا، عمدتاً بر اثر شرایط اقلیمی صحرا به وجود آمده است. صحرا بر اساس وضعیتش می‌تواند به عنوان یک سد خشن یا یک مسیر دعوت‌کننده عمل کند.
میکا تالاوارا، یکی از نویسندگان مطالعه توضیح می‌دهد: «صحرا مانند دریچه‌ای است که پراکندگی گونه‌ها را در آفریقای شمالی و بیابان‌های جنوب صحرا و داخل و خارج این قاره کنترل می‌کند.»
تالاوارا می‌گوید زمانی که صحرا سرسبز بود، دریچه باز بود و با غالب شدن بیابان دریچه بسته شد. این تناوب دوره‌های پربارش و خشک پیامدهای عمده‌ای برای پراکندگی و تکامل گونه‌ها در آفریقا به همراه داشت. توانایی ما در مدل‌سازی دوره‌های پربارش آفریقای شمالی یک دستاورد بزرگ است و بدین معنی است که اکنون بهتر می‌توانیم آمار پراکندگی انسان را مدل‌سازی کنیم و در نتیجه، تکامل گونه‌ی خود در آفریقا را بهتر درک کنیم.
۵۸۵۸