در شرایط کمبود آب و کاهش فاحش منابع زیر زمینی آب برای بسیاری از باغداران مطرح میشود این است که آیا درخت بادام بدون آب و یا بدون نیاز به آبیاری کردن رشد میکند یا خیر؟ یا سوال دیگر این است که آیا بهره برداری از درختان بادام که به صورت دیم کاشته میشوند مطلوب است یا خیر؟ در این مقاله قصد داریم در رابطه با میزان نیاز درختان بادام به آب و نحوه ی تامین آن با شما صحبت کنیم پس با ما همراه باشید.
میزان نیاز درختان بادام به آب:
در رابطه با میزان نیاز درختان بادام باید توجه داشت نه تنها درختان بادام بلکه بیشتر درختان میوه به یک سیستم آبیاری عادت میکنند و خارج شدن از آن عادت ایجاد تنش آبی در آنها میکند، قطعا هیچ درخت میوهای نمیتواند بدون آب رشد کند اما برخی از انواع درختان میوه هستند که نیاز کمتری به آب داشته و یا نسبت به شرایط کم آبی مقاوم هستند و از این رو در مناطقی که بارش منظمی دارند میتوان بدون آبیاری و به صورت دیم آنها را کاشت.
قیمت نهال بادام دیرگل آذر نیز بر اساس عوامل گفته شده، قیمتی اقتصادی و با صرفه اقتصادی بالایی است.
در رابطه با عادت کردن درخت به یک سیستم آبیاری به یک مثال مراجعه میکنیم، به عنوان مثال که به عنوان یکی از ارقام پربار و بسیار محبوب درخت بادام شناخته میشود هم به صورت دیم کاشته میشود و هم به صورت آبی، اما همین درختی که نسبت به کم آبی مقاومت داشته و به صورت دیم قابل کشت است را اگر به صورت آبی بکارید و دور آبیاری دو هفته را برای آن تعیین کنید اما بنا به دلایلی ناگهان دور آبیاری را در تابسان به 20 روز و یا بیشتر افزایش دهید قرار نیست از خود در برابر کم آبی مقاومت کرده و مورد تنش قرار میگیرد.
همین نهال بادام آذر خوشه ای در صورتی که به صورت مهندسی شده و طبق قاعده در منطقهی مناسب به صورت دیم کاشته شود نیازی به آبیاری دستی نخواهد داشت چرا که از ابتدای کشت به این سیستم تامین آب عادت کرده است و آبیاری دستی درختان تنها در صورتی که میزان بارندگی سالیانه از حدی کمتر شود ضروری است.
بنابراین دانستید که کاشت درخت بادام بدون آب تنها در مناطق خاص به صورت دیم امکان پذیر بوده و مسالهی با اهیمت در تامین نیاز آبی درختان بادام داشتن نظم در آبیاری است و نه میزان آب آبیاری چرا که همان درختی را که به صورت آبی میکارند به صورت دیم نیز می‌توانند بکارند چرا که درخت به این سیستم عادت میکند، در ادامهی مطلب شما را با نحوهی مدیریت آبیاری درختان بادام در شرایط بحران آبی کشور در کشت دیم و آبی آشنا خواهیم کرد.
مدیریت آبیاری باغ بادام در کشت آبی:
در صورتیکه قصد کاشت درخت بادام به صورت آبی داشته باشید قبل از باید اقدامات لازم برای تامین نیاز آبی درختان را انجام داده باشید، در این بخش به شما آموزش میدهیم که چگونه میتوانید منابع آبی محدود موجود را برای آبیاری درختان بادام در کشت آبی مدیریت کنید.
بافت خاک سبک به سرعت آب را از خود عبور میدهد، تبخیر سطحی در خاکهای با بافت سنگین و رسی زیاد است اما در مقابل دو نوع خاک سبک و سنگین خاک با بافت لومی و حاوی مواد آلی بالا وجود دارد که قابلیت نگهداری آب را در خود دارد، خاکی که به سرعت آب را از طریق تبخیر و یا از طریق زهکش شدید از دست بدهد قطعا گزینهی مناسبی برای مدیریت آبیاری درختان بادام به ویژه در مناطق با محدودیت منابع آبی نخواهد بود.
بنابراین قبل از اینکه اقدام به احداث باغ بادام به شیوه ی آبی کنید توصیه میشود با انجام آزمون خاک نوع بافت خاک را به درستی تعیین کرده و با استفاده از مشاوران و کارشناسان مراکز فروش نهال بادام و یا نهالستانی که برای خرید نهال به آنجا مراجعه کردهاید بافت خاک را به سمت لومی شدن سوق دهید تا کمترین میزان اتلاف آب را در طول سالهای باغداری خود داشت باشید.
لازم به ذکر است که استفاده از کودهای آلی و یا کود دامی پوسیده میتواند ظرفیت نگهداری آب در خاک را افزایش داده و به ویژه در طول تابستان نیازی به کوتاهتر کردن دور آبیاری و افزایش مصرف آب نخواهد بود.
استفاده از انواع سیستمهای آبیاری نوین شامل انواع سیستمهای آبیاری تحت فشار و یا بدون فشار که آب را درون شیلنگ جریان میدهند میتواند تا حد زیادی در میزان هدر رفت آب موثر باشد، استفاده از شیلنگهای دریچ دار و یا استفاده از تیپهای آبیاری تحت فشار به صورت زیر سطحی و یا نصب روی زمین میتوان سبب کاهش هدر رفت اب از طریق تبخیر در مسیر حرکت آب باشد، قطعا هدر رفت آب در مسیر آبیاری در سیستم آبیاری سطحی بسیار بالا است که این هدر رفت در آبیاری با شیلنگ و یا تیپهای آبیاری کاهش پیدا میکند.
از طرفی در سیستم آبیاری سطحی درصد بالایی از آب در مسیر حرکت جذب نقاطی میشود که ریشه درخت وجود نداشته و در واقع غیر هدف است و همین سبب رشد علف‌های هرز میشود اما در سیستم آبیاری قطره ای و یا دریچه دار آب تنها در جایی از شیلنگ خارج میشود که سایه انداز درختان بادام وجود داشته و مستقیما به ریشهی درختان میرسد.
لازم به ذکر است که در بین سیستمهای آبیاری تحت فشار استفاده از سیستمهای آبیاری زیر سطحی در مناطق گرم و خشک بسیار اثر بخش بوده و مانع از گرم شدن آب در مسیر عبور داخل شیلنگ و صدمه به ریشه درختان میشود، هزینهی تعمیر و نگهداری کمتری نیز دارد چرا که در معرض باد،حرکت انسان، جانوران و یا ماشین آلات کشاورزی و آسیب نور خورشید نیز قرار نمیگیرد، مشکلی که در این روش وجود دارد اینه که از یک سمت آب به ریشه‌ها میرسد و به مرور زمان ریشه‌ها به یک سمت متمایل میشود.
مالچ پاشی کمک بسیاری به کاهش تبخیر سطحی آب از روی زمین کرده و به مدیریت آب در باغات بادام کمک بسیاری میکند، مطالعات انجام شده در استفاده کردن و نکردن از مالچ برای جلوگیری از اتلاف و تبخیر سطحی آب نشانگر اختلاف معنی دار بین این دو تیمار بوده است، فارغ از اینکه مالچ پاشی از داغ شدن ریشهی درختان نیز جلوگیری میکند و در ایجاد نیاز آبی جلوگیری خواهد کرد.
به جز کود دامی پوسیده که میتواند سبب جذب آب بیشتر و نگهداری بیشتر آب در خاک شود موادی نیز به صورت صنعتی تولید میشوند و در فروشگاههای نهادههای کشاورزی به فروش میرسند که ترکیب آنها با خاک سبب افزایش جذب و نگهداری آب در خاک خواهد شد.
مدیریت منابع آبی در کشت دیم درختان بادام:
کشت دیم به معنای کاشت درخت بادام بدون آب نیست بلکه تنها به معنای کاشت درخت بادام بر پایه ی کافی بودن منابع آبی حاصل از بارندگی در منطقه است، پس بر این اساس باید فکر کاشت درخت بادام به صورت دیم در مناطق با متوسط بارندگی کم را از سر خود بیرون کنید.
در پاسخ به این پرسش که آیا راندمان تولید بادام درکاشت دیم میتواند به خوبی راندمان در کاشت آبی باشد باید گفت قطعا راندمان یکی نخواهد بود اما در صورتی که کاشت دیم به صورت مهندسی شده و بر طبق اصول و محاسبات دقیق صورت بگیرد قطعا راندمان خوبی قابل برداشت خواهد بود، در ادامه به بررسی فاکتورهای مهم در احداث باغ دیم بادام می‌پردازیم.
نیاز سنجی منطقه به لحاظ توانمند بودن یا نبودن منطقه برای کاشت دیم بادام باید صورت بگیرد، در این امر در نظر گرفتن میزان بارش سالیانه وکافی بودن آن برای کاشت ارقام مختلف بادام دیم مورد بررسی قرار گرفته و در صورت مساعد بودن شرایط بارندگی منطقه برای کاشت دیم بادام با توجه به میزان بارندگی نوع درخت بادام مناسب تعیین خواهد شد.
یکی از ارقام معروف و پر بار بادام که در کاشت دیم در منطقهی مناسب نیز عملکرد خوبی دارد نهال بادام آذر خوشهای است، نهال این بادام را میتوانید از نهالستانهای معتبر تهیه کنید اما باید بدانید که با توجه به کیفیت کار نهالستان و معتبر بودن یا نبودن آن آذر خوشهای در نهالستانهای مختلف متفاوت خواهد بود.
پس از انجام نیاز سنجی اولیه و انتخاب نوع نهال بادام برای کاشت دیم میتوانید مراحل احداث باغ بادام دیم را شروع کنید.
در نظر داشته باشید که کاشت دیم بر مبنای استفادهی حداکثری از منبع آب بارندگی و روان آب حاصل از بارندگی است، بنابراین تسطیح زمین باید با هدف جریان دادن آب پای درختان بادام انجام شود، در باغات دیم مهندسی شده کانال‌ها و مسیرهایی را برای جریان دادن روان آب از سطوح بالا به سمت سطوح پایینتر ایجاد کرده و در اطراف هر درخت و یا هر چند درخت پشتههایی را به صورت مربعی و یا دایرهای ایجاد میکنند تا آبی که در حال حرکت است جذب این پشتهها شود.
پشتهها را میتوانید با خاک دستی ایجاد کنید و یا از خاکی که از چاله کندن برای کاشت بادام خارج شده است استفاده کنید.
را باید به چالههایی که حفر کرده اید منتقل کنید اما به منظور جذب بیشتر رطوبت و افزایش ظرفیت خاک برای جذب آب بهتر است از مواد جاذب رطوبت که در بخش قبل در ارتباط با آن صحبت کردیم و یا دست کم از کود دامی پوسیده در لایهی آخر در هنگام پرکردن چاله استفاده کنید.
این مواد رطوبت ناشی از بارندگی را مدت زمان بیشتری در خود نگه داشته و سبب ایجاد مقاومت درختان به شرایط خشکی و کم آبی میشود.
برای جلوگیری از تبخیر و افزاش ماندگاری آب در خاک باغ دیم از مالچ روشن اطراف تنهی درخت و در سایه انداز درخت استفاده میشود، برخی از باغداران از پوشش پلاستیک شفاف نیز در روی خاک اطراف تنهی درختان بادام استفاده میکنند.
بنابراین با استفاده از روشهای ذکر شده میتوانید در میزان مصرف آب صرفه جویی کرده و منابع آبی در دسترس خود را به خوبی مدیریت کرده و بیشترین بهره برداری را از منابع آب موجود و در دسترس خود داشته باشید.
تاثیر استفاده از ارقام مقاوم در برابر کم آبی:
یکی از موضوعاتی که با جدیت به ویژه در سالهای اخیر دنبال میشود تاثیر استفاده از ارقام مقاوم در برابر کم آبی و یا خشکسالی است، قطعا استفاده از ارقام مقاوم به کم آبی تاثیر زیادی در بهره برداری بهینه از منابع آبی دارد به طوری که میتوان حتی دور آبیاری را در مورد ارقام مقاوم طولانیتر از درختان حساس در نظر گرفت بدون اینکه آسیبی به عملکرد باغ بادام وارد شود.
در رابطه با مدیریت آبیاری درختان بادام باید این نکته را در نظر داشت که تنظیم دقیق دور آبیاری مطابق با نیاز درختان بادام و شرایط آب و هوایی منطقه بسیار اهمیت دارد، دور آبیاری بادام در مناطق گرم و خشک قاعدتا با دور آبیاری درختان بادام در مناطق معتدلی که تابستانهای خنک دارند یکسان نیست اما مسالهای که در این مورد اهمیت بسیار زیادی دارد این است که تغییر ناگهانی دور آبیاری در هر منطقهای به شدت اشتباه است.
چنانچه در مدیریت آبیاری باغ بادام خود در سالهای اخیر دچار مشکل شده اید در نظر داشته باشید که نباید ناگهان چند روز به دور آبیاری اضافه کنید چرا که درختان دچار تنش و استرس شدید شده و زمینه در این باغ برای حملهی آفات و بیمایهای فرصت طلب و ایجاد خسارت بیشتر همراه میشود.
در صورتیکه برای مدیریت منابع آبی نیاز دارید دور آبیاری را افزایش دهید توصیه میشود هر دور یک روز به دور آبیاری اضافه کنید تا درخت بتواند خود را به آن وفق دهد.
تغییر سیستم آبیاری:
یکی از کارهایی که این روزها مورد توجه باغداران قدیمی قرار گرفته است و با افزایش بحران آب نیز شدت گرفته است تغییر سیستم آبیاری از سطحی به قطرهای است.
در زمینهی تغییر سیستم آبیاری از سطحی به قطره ای نیز باید بدانید که بافت خاک و ژنتیک رقم درخت بادام در این امر تاثیر بسزایی دارند، چنانچه بافت خاک به گونهای بوده که ریشه نتوانسته باشد خیلی عمیق شود در تغییر سیستم آبیاری مشکل بزرگی پیش نمیآید و البته نوع رقم نیز در عمق گرفتن ریشه بی تاثیر نیست.
در نظر داشته باشید که تغییر سیستم آبیاری از سطحی به قطرهای برای مدیریت بهتر منابع آبی بسیار مفید است اما باید به صورت مهندسی شده و دقیق و زیر نظر مهندسین آبیاری صورت بگیرد، این مهندسین تمام شرایط موجود در باغ شما و همینطور شرایط آب و هوایی و اقلیم منطقه را در نظر گرفته و نحوهی انتقال سیستم از سطحی به قطرهای را به صورت گام به گام به گونهای که درختان کمترین آسیب را ببینند به شما شرح میدهند.
کلام آخر:
همانطور که در این نوشتار متوجه شدید کاشت درخت بادام بدون آب امکان پذیر نیست اما بدون آب آبیاری و با تکیه بر آب باران و به صورت دیم امکان پذیر است، تنها کافی است رقم مناسب را انتخاب کرده و پروسهی احداث باغ دیم را به صورت مهندسی شده و دقیق پیش ببرید که بتوانید عملکرد لازم از باغ خود را بیکی از گیاهان روستای زیبای اوره که به طور وحشی و خودرو در بیابان ها و کوه های ان می روید، بادام کوهی یا بنه یا نام دیگر آن آلوک است. ریشه این گیاه به صورت عمودی و بیش از شش متر در عمق زمین رشد می کند. نکته جالب توجه این است که اوره های های عزیزی که فرصت و هزینه آبیاری باغات خود را ندارند می توانند هسته بادام کوهی را در باغ خود بکارند و پس از بزرگ شدن این گیاه، پیوند درختان بادام شیرین، زردآلو، الو و … را روی آن بزنند و سال ها از میوه این درخت بدون این که یک قطره آب به آن بدهند استفاده نمایند. ()
به خاطر دارم که مرحوم پدرم چند بادام کوهی در دره آسان که منتهی به دره روباه می شود را شناسایی کرده بود که بادام کوهی آن شیرین است. اما متاسفانه الان کسی از محل این درختان مقاوم اطلاع ندارد. اگر مشخص می بود با کاشتن هسته شیرین این نهال ها حتی می شد بدون پیوند هم از بادام کوهی شیرین استفاده نمود.
با این حال در شهر نائین کوهی به نام «چاه گربه» وجود دارد که بادام کوهی های آن هسته شیرین است و با انتقال آن به منطقه می توان نسبت به ازدیاد این گیاه با ارزش، اقدام نمود. مقاله علمی پژوهشی زیر برای افراد متخصصی که علاقه ویژه به این موضوع دارند را پیشنهاد می کنم.
تصویر پیوند آلو روی بادام کوهی توسط کشاورز راوری
در شهر خاتم نیز کشاورز دیگری با کاشتن دو هزار اصله نهال بادام کوهی، از این روش برای برداشت محصول و احیاء زمین خود بهره برده است.
بادام کوهی در اواخر اسفند و اوایل بهار در نطنز شکوفه می دهد. علاوه بر نطنز در شهرهای مختلفی که اب و هوای کوهستانی و معتدل دارند هم به عمل می اید مانند : مناطق کوهستانی در استان های فارس، خوزستان، سیستان و بلوچستان، یزد، اراک، کردستان، بختیاری، تهران، میانه و لرستان و… و در انواع مختلف خاک رشد می کند.
بادام کوهی به دلیل ریشه بندی عمودی و تاج مدور و قوی آن، این امکان را می دهد که حتی در شرایط نامساعد خاک با کمی رطوبت نیز رشد کند و حیات داشته باشد. این درخت سالانه میوه ی فراوان تولید می کند که به دلیل نامساعد بودن شرایط رطوبت خاک برای رویش بذر، فقط تعداد محدودی می توانند خود به خود برویند.
بادام کوهی به دلیل تلخ بودن برگ و دانه، بوسیله ی گوسفندان خورده نمی شود و از مقاومت بالایی برخوردار است، ضمن اینکه ارزش دارویی بالایی دارد. علاوه بر این جهت حفاظت از خاک و تنظیم آب های سطحی و جنگل کاری در مناطق خشک، یکی از بهترین گونه های تشکیل دهنده ی جامعه درختی زاگرس محسوب می شود. اما به دلیل عدم برنامه ریزی صحیح و آینده نگری اصولی از یک سو و بهره برداری بی رویه از سوی دیگر، مورد تخریب شدید قرار گرفته است.
روش های احیای جنگل های بادام کوهی
– کاشت بذر در گلدان های پلاستیکی و انتقال نهال به زمین اصلی
– کاشت مستقیم بذر در زمین اصلی
مزایای بذر کاری نسبت به نهال کاری
۱- صرفه جویی در هزینه؛ هزینه تهیه نهال، حمل آن به محل، هزینه های کارگری جهت کندن چاله و هزینه آبیاری بسیار بیشتر از تهیه بذر و کاشت آن می باشد.
۲- صرفه جویی در وقت؛ کاشت بذر خیلی سریع تر از کاشت نهال است.
۳- مقاومت بیشتر در برابر خشکی؛ نهال ها به آبیاری تابستانه در چند نوبت نیازمندند در حالی که بذرهای درختان مقاوم احتیاجی به آبیاری ندارند.
۴- نتیجه بهتر؛ به دلیل خو گرفتن بذر با محیط.
پس از تهیه بذر بایستی آن را تیمار کرد بدین معنی که بذر را مهیا سبز کردن نمود، جوانه را بیدار و پوسته را آماده شکافتن نمود. پس از انتخاب بذر مناسب ابتدا پوسته سبز روی بادام کوهی را جدا کرده و آن را به مدت ۲۴ الی ۴۸ ساعت در آب قرار می دهیم.
بذر بادام کوهی نیاز به یک دوره سرما جهت جوانه زنی است. در طبیعت با گذراندن یک دوره سرما در فصول پاییز و زمستان نیاز سرمادهی بذرها تأمین می شود و بنابراین در بهار سال بعد قادر به جوانه زنی می باشند.
بذرها قبل از کاشته شدن حتما باید به وسیله ی سم های قارچ کش ضدعفونی شوند. از سم های متداول، بنومیل می باشد که میزان استفاده از آن به نسبت دو در هزار است.
بهتر است کشت بذر بادام کوهی در اواخر پاییز انجام گردد. اما در استان های گرم تر مثل فارس، اواخر مهر ماه تا اواسط آبان زمان مناسب جهت کشت بذر می باشد.
کاشت بذر به دو روش کاشت بذر در گلدان های پلاستیکی و کاشت در طبیعت انجام می گیرد که به تفکیک در زیر شرح داده می شود.
کاشت بذر در گلدان های پلاستیکی
در این روش ۲/۳ گلدا ن را با خاک مرطوب (میزان رطوبت طوری باشد که خاک به هم نچسبد) پر می کنیم. تعداد ۳ الی ۴ عدد بذر را در گلدان قرار داده و حدود ۳ الی ۴ سانتی متر (۳ الی ۴ برابر قطر بذر) روی آن را با خاک می پوشانیم. گلدان ها را باید روی زمین سفت یا بستر موزاییک قرار داد یا در گلخانه نگهداری کرد. سپس گلدان را به گونه ای کم و با اسپری آبیاری می کنیم که فقط سطح خاک را مرطوب نگه دارد و آبیاری غرقابی نشود، تا زمانی که بذر جوانه بزند. پس از جوانه زدن میزان آبیاری بیشتر و دفعات آبیاری کمتر می شود (دو بار در هفته). نهال های روییده شده را می توان بعد از یک یا دو سال به زمین اصلی انتقال داد.
کاشت در طبیعت
کاشت بذر بادام کوهی در طبیعت باید پس از اولین بارندگی در پاییز و زمانی که زمین مرطوب است انجام شود. در غیر اینصورت باید بذر کاشته شده آبیاری شود. احیا و غنی سازی جنگل های بادام کوهی از طریق کشت مستقیم بذر زمانی موفقیت آمیز خواهد بود که کشت بذر در پناه درختان مادری صورت پذیرد. توفیق کشت مستقیم بذر در مناطقی حاصل می گردد که نزولات آسمانی از پراکنش مناسبی برخوردار باشد.()
پس از انتخاب مکان مناسب جهت کشت بذر گودالی به عمق ۸ الی ۱۰ سانتی متر حفر می کنیم و سپس ۳ الی ۴ بذر را در گودال قرار داده و روی آن را با ۴ سانتی متر خاک می پوشانیم. بقیه ی فضای گودال خالی باقی می ماند و به عنوان مکانی برای جمع شدن آب باران و همچنین سایه اندازی بر روی بذر استفاده می شود. همچنین بادام کوهی را می توان در شکاف سنگ ها نیز قرار داد و مقداری خاک بر روی آن ریخت. با کاشت بذر در پناه بوته و سنگ ها نیاز به آبیاری نیست و بذر پس از اولین بارش باران بصورت طبیعی آبیاری می شود. بهتر است بذر در جاهایی کشت شود که قرق شده باشد تا از چرای دام در امان بماند.نهال گردو ژنوتیپ پالیز به عنوان یک نهال دیرگل محسوب میشود از این رو گلدهی آن از اوایط برج 2 دارد
ه دست آورید.