زندان محلی است که محکومان و گناهکارانی که به حکم دادگاه مجرم تلقی گردیده‌اند برای مدت زمان مشخص و یا برای تمام عمرشان محکوم به حبس میگردند تا تحت عنوان مجازات از آزادی‌های شخصی محروم گردند. اکثر افراد زندان و بازداشتگاه را به جای یکدیگر به کار می‌برند در حالی که بازداشتگاه با زندان تفاوت دارد. در بازداشتگاه اشخاصی نگهداری می‌شوند که همچنان حکم ایشان از طریق دادگاه صادر نگردیده است و هنوز در انتظار محاکمه هستند. جهت گرفت بهترین وکیل مواد مخدر در شیراز کلیک کنید.
در هر صورت زمانی که شخصی در هر یک از این دو محل قرار می‌گیرد مجبور می‌شود که در آنجا بماند تا موقعی که مقام قضایی اجازه خروج به وی بدهد و چنانچه فرار کند مجازات خواهد شد. فرار مجرمان و متهمان یکی از جرایمی است که باعث بی ثمر ماندن اجرای حکم قضایی می‌شود. از این رو جرم فرار از زندان در دسته جرایم علیه عدالت قضایی به حساب می‌آید. فرار از اجرای عدالت، آن هم در موقعی که فرد به علت ارتکاب جرمی محکوم گردیده است، جرم سنگینی به شمار می‌رود و قانون‌گذار نیز مجازات ویژه‌ای را برای آن در نظر گرفته است. برای پیدا کردن بهترین وکیل شیراز به مستر وکیل مراجعه کنید.
فرار از زندان به چه دلیل است؟
در واقع زندان به عنوان مهم‌ترین شیوه مجازات فرد مجرم می‌باشد و یکی از مجازات‌های رسمی ارتکاب جرم است، که با این حال دارای آسیب‌ها و صدمات اجتماعی گوناگونی است که شامل از دست دادن شغل، طرد شدن از اجتماع، کاهش منزلت اجتماعی و… می‌باشد.
از سویی دیگر، در مورد اینکه فرد برای مرتبه اول زندانی شود و دفعات بعدی، آموزش ترفندهای ویژه ارتکاب مجدد جرم، آشنایی با اشخاص جدید و فرار از مجازات‌های قانونی و نحوه تاثیرات این موارد بیان شده بر روی هم ارتباط دارد و به عوامل متعددی اعم از وضعیت داخل زندان، امکانات و مدیریت زندان و… بستگی خواهد داشت.
در پاره‌ای از موارد افراد هنگامی که مرتکب جرمی میگردند، حکم حبس (زندان) می‌گیرند و به زندان می‌روند، در حالی که اقدام به فرار از زندان کنند این موضوع شامل مجازات سنگینی خواهد شد.
انواع فرار از زندان چیست؟
فرار متهم یا مجرم از زندان به چند طریق انجام می‌شود:
- در برخی موارد ممکن است فردی متهم به جرمی باشد اما هنوز حکم محکومیت برای وی صادر نگردیده باشد و تنها حکم بازداشت وی صادر گردیده است و در اینجا فرد از بازداشتگاه فرار کند.
- در برخی موارد دیگر ممکن است فردی مجرم باشد و حکم محکومیت وی نیز صادر گردیده است و در اینجا فرد از زندان فرار کند.
در هر دو مورد ذکر شده، فرد محکوم به مجازات مقرر در قانون مجازات اسلامی خواهد شد. - مورد بعدی این می‌باشد که در گاهی مواقع ممکن است، متهم یا مجرم از افرادی به منظور فرار کمک گرفته باشد و یا پس از فرار وی کمک به پنهان کردن مرتکب نمایند یا وسایل فرار را برای وی مهیا سازند که در این موارد در قانون هم مجازات فردی که به مرتکب کمک نموده است و هم متهم یا مجرم تعیین شده است.
علل فرار متهم از زندان چیست؟
بیان میکند که در واقع سلب آزادی مرتکب جرم، از طریق مراجع قضایی یک اهرم سنگین جهت فشار روی افراد زندانی شده است. به همین خاطر عده‌ای از زندانیان که محکومیت‌های سنگینی دارند، جان خود را در معرض خطر دیده و به فرار از زندان اقدام خواهند کرد:
- زندان اصلاحی: این قسم زندان برای اصلاح اشخاصی است که به عادت بدی دچار هستند. به طور مثال معتادان به مواد مخدر.
- زندان احتیاطی: این قسم زندان، برای اشخاصی می‌باشد که برای حادثه مهمی از جمله قتل نفس و… به مدت موقت زندانی هستند.
- زندان تأدیبی: اغلب برای کودکانی است که دارای جنبه تأدیبی و تربیتی می‌باشد.
- زندان سیاسی: معمولا زندان سیاسی برای اشخاصی است که فعالیت‌های سیاسی آنها مغایر با مصلحت جامعه و نظام می‌باشد.
- زندان استحقاقی: منظور از استحقاق گرفتن حق است. به طور مثال بدهکاری که از ادای دین امتناع ورزیده است.
- زندان حفاظتی: این قسم زندان در انقلاب‌ها و طوفان‌های اجتماعی و هیجان احساسات عمومی مطرح می‌باشد.
- بر اساس ماده ۵۴۷ قانون مجازات اسلامی:
«هر زندانی که از زندان یا بازداشتگاه فرار نماید به شلاق تا (۷۴) ضربه یا سه تا شش ماه حبس محکوم می‌شود و اگر برای فرار درب زندان را شکسته یا آن را خراب کرده باشد، علاوه بر تامین خسارت وارده به هر دو مجازات محکوم خواهد شد.
تبصره – زندانیانی که مطابق آئین‌نامه زندانها به مرخصی رفته و خود را در موعد مقرر بدون عذر موجه معرفی ننمایند فراری محسوب و به مجازات فوق محکوم میگردند.»
بنابراین به موجب ماده قانونی مذکور در صورتی که متهم از زندان فرار کند به شلاق تا ۷۴ و یا محکوم به حبس از سه تا شش ماه خواهد شد و این مجازات چنانچه متهم حین فرار خسارتی وارد کند از جمله شکستن درب زندان مشمول هردو مجازات یعنی هم مجازات شلاق و هم حبس می‌گردد.
- بر اساس ماده ۵۴۸ قانون مجازات اسلامی:
«هرگاه ماموری که موظف به حفظ یا ملازمت یا مراقبت متهم یا فرد زندانی بوده در انجام وظیفه مسامحه و اهمالی نماید که منجر به فرار وی شود به شش ماه تا سه سال حبس یا جزای نقدی از سه تا هجده میلیون ریال محکوم خواهد شد.»
- طبق ماده ۵۴۹ قانون مجازات اسلامی:
«هر کس که مامور حفظ یا مراقبت یا ملازمت زندانی یا توقیف شده‌ای باشد و مساعدت در فرار نماید یا راه فرار او را تسهیل کند یا برای فرار وی تبانی و مواضعه نماید به ترتیب ذیل مجازات خواهد شد:
الف – اگر توقیف شده متهم به جرمی باشد که مجازات آن اعدام یا رجم یا صلب است و یا زندانی به یکی از این مجازات‌ها محکوم شده باشد به سه تا ده سال حبس و اگر محکومیت محکوم‌علیه حبس از ده سال به بالا باشد و یا توقیف شده متهم به جرمی باشد که مجازات آن حبس از ده سال به بالاست به یک تا پنج سال حبس و چنانچه محکومیت زندانی و یا اتهام توقیف شده غیر از موارد فوق‌الذکر باشد به شش ماه تا سه سال حبس محکوم‌خواهد شد.
ب – اگر زندانی محکوم به قصاص یا توقیف شده متهم به قتل مستوجب قصاص باشد. عامل فرار موظف به تحویل دادن وی می‌باشد. و در صورت عدم تحویل زندانی می‌شود و تا تحویل وی در زندان باقی می‌ماند. و چنانچه متهم غیاباً محاکمه و برائت حاصل کند و یا قتل شبه عمد یا خطئی تشخیص داده شود عامل فرار به مجازات تعیین شده در ذیل بند (الف) محکوم خواهد شد و اگر فراری فوت کند و یا تحویل وی ممتنع شود چنانچه حکوم به قصاص باشد فراری دهنده به پرداخت دیه به اولیای دم مقتول محکوم خواهد شد.
ج – اگر متهم یا محکومی که فرار کرده محکوم به امر مالی یا دیه باشد عامل فرار علاوه بر مجازات تعیین شده در ذیل بند الف ضامن پرداخت دیه و مال محکوم به نیز خواهد بود.»
- مطابق ماده ۵۵۰ قانون مجازات اسلامی:
«هر یک از مستخدمین و مامورین دولتی که طبق قانون مامور دستگیری کسی بوده و در اجرای وظیفه دستگیری مسامحه و اهمال (کوتاهی) کرده باشد به پرداخت یکصد هزار تا پانصد هزار ریال جزای نقدی محکوم خواهد شد و چنانچه مسامحه و اهمال به قصد مساعدت (همکاری) بوده که منجر به فرار وی شده باشد علاوه بر مجازات مذکور به حبس از شش ماه تا سه سال محکوم می‌شود.»
- بر اساس ماده ۵۵۱ قانون مجازات اسلامی:
«اگر عامل فرار از مامورین مذکور در ماده (۵۴۹) نباشد و عامداً موجبات فرار اشخاصی که قانوناً زندانی یا دستگیر شده‌اند را فراهم آورد به‌طریق ذیل مجازات خواهد شد:
الف – چنانچه زندانی محکوم به اعدام یا حبس دائم یا رجم (سنگسار) یا صلب (دار زدن) بوده مجازات او یک تا سه سال حبس و اگر زندانی متهم به جرمی بوده که مجازات آن اعدام یا رجم یا صلب است مجازات از شش ماه تا دو سال حبس و چنانچه محکومیت زندانی و یا مجازات قانونی توقیف شده غیر از‌موارد فوق‌الذکر باشد مجازات او سه ماه تا یک سال حبس خواهد بود.
ب – اگر زندانی محکوم به قصاص باشد عامل فرار موظف به تحویل دادن وی می‌باشد و در صورت عدم تحویل زندانی می‌شود و تا تحویل وی‌در زندان باقی می‌ماند. چنانچه فراری فوت کند و یا تحویل وی ممتنع شود فراری‌دهنده به پرداخت دیه به اولیای دم مقتول محکوم خواهد شد.»
مجازات فرار از زندان و بازداشتگاه
همانطور که گفته شد افرادی که در زندان و بازداشتگاه هستند باید تا زمانی که حکم آنها به پایان نرسیده است و یا تا زمان اجازه مقام قضایی در آنجا بمانند و در صورت فرار از زندان و بازداشتگاه مجازات قانونی در انتظار آنها خواهد بود . مجازات فرار از زندان و بازداشتگاه در قانون مجازات اسلامی بخش تعزیرات آمده است . در ماده 547 این قانون آمده است که : ” هر زندانی که از زندان یا بازداشتگاه فرار نماید به شلاق تا هفتاد و چهار ضربه یا سه تا شش ماه حبس محکوم می شود و اگر برای فرار درب زندان را شکسته یا خراب کرده باشد ، علاوه بر تامین خسارت وارده به هر دو مجازات محکوم خواهد شد ” . بنابراین مجازات فرار از زندان و بازداشتگاه و مجازات مجرمان فراری به این ترتیب است :
مجازات فرار بدون وارد کردن خسارت : تا 74 ضربه شلاق یا 3 تا 6 ماه حبس
مجازات فرار با خسارت : تا 74 ضربه شلاق + 3 تا 6 ماه حبس + جبران خسارت وارده