مدیر اجرایی طرح هوشمندسازی یارانه آرد ضمن تشریح آخرین وضعیت فاز دوم طرح مذکور گفت: اجرای این فاز هنوز به مرحله نهایی نرسیده است، اما تاثیراتی از جمله کاهش قیمت مجوزهای نانوایی و افزایش قیمت آرد در بازار دلالی را درپی داشته است.
محمد رسول نظافتی، در گفت‌وگو با مجله ایرانی، با اشاره به اجرای فاز نخست طرح هوشمندسازی یارانه آرد و نان اظهار کرد: پس از اجرای موفق فاز اول و استقرار کارتخوان‌های هوشمند در بیش از ۹۹ درصد نانوایی های کشور، اجرای فاز دوم به صورت آزمایشی از آذرماه سال قبل در استان قزوین و از ۱۷ بهمن ماه به تدریج در سراسر کشور اغاز شد.
افزایش کمک هزینه دولت به نانوایان
وی ادامه داد: در فاز دوم، کمک هزینه پرداختی دولت به نانوایان که از اردیبهشت ماه ۱۴۰۱ معادل ۱۵ درصد بود، از ۱۷ بهمن ماه ۱۴۰۱ به ۳۰ درصد و از تیرماه ۱۴۰۲ به ۴۰ درصد افزایش یافت. همچنین سهمیه آرد نانوایان که تا بهمن ۱۴۰۱ میزانی ثابت بود، شناور شد. به این معنی که هر نانوایی، هر میزان پخت و عرضه نان به مردم داشته باشد (مبتنی بر عملکرد ثبت شده بر روی کارتخوان های هوشمند)، به همان میزان به علاوه چند درصد بیشتر می تواند برای دوره بعدی آرد یارانه‌ای دریافت کند. به عبارت دیگر عملکرد خود نانواست که تعیین می‌کند این نانوایی در دوره بعدی، به چه میزان آرد یارانه‌ای دسترسی پیدا کند؛ هر دوره نیز می‌تواند درصدی بیشتر از عملکرد ثبت شده روی کارتخوان، آرد تحویل بگیرد.
مدیر اجرایی طرح هوشمندسازی یارانه آرد با بیان اینکه پیش از اجرای فاز دوم طرح هوشمندسازی یارانه آرد و نان، سهمیه آرد تخصیص یافته به هر نانوایی ثابت اما از یک نانوایی به نانوایی دیگر، متغیر بود، توضیح داد: درواقع روند به این صورت نبود که همه نانوایی‌ها میزان یکسانی آرد یارانه‌ای دریافت کنند. کمیت و کیفیت عملکرد نانوا هم هیچ تاثیری بر کاهش یا افزایش سهمیه آرد نداشت. این تفاوت در سهمیه آرد، موجب شده بود اولا، تفاوتی بین نانوایایی که متعهدانه در حال تولید نان با کیفیت برای مردم هستند با اندک نانوایایی که به دنبال کسب سود از راهی جز پخت نان هستند یا نان بی کیفیت به دست مردم می‌دهند، وجود نداشته باشد. دوم اینکه موجب شده بود برخی نانوایی‌ها که تمایل داشتند ساعات بیشتری از روز اقدام به پخت نان کنند یا به دلیل کیفیت بالای نان مشتریان بیشتری داشتند، به دلیل محدودیت سهمیه نتوانند ساعات پخت را افزایش دهند. هیچ امکانی هم برای افزایش سهمیه آن‌ها وجود نداشت.
نظافتی با تاکید بر اینکه در اجرای فاز دوم طرح هوشمندسازی یارانه آرد و نان، قیمت آرد مشابه گذشته بوده و تغییر نکرد، گفت: در واقع، محدودیت سهمیه آرد نانوایان برای فروش نان به مردم برداشته شد. یعنی باز هم سهمیه نانوایی‌ها با هم متفاوت هستند اما مبنا و علت این تفاوت، میزان عملکرد نانوایی قرار گرفت. یعنی هر نانوایی به میزان پخت و فروش نان در دوره قبل، به علاوه تا ۱۰ درصد بیشتر، برای دوره جدید آرد یارانه‌ای دریافت می کند. بنابراین نانوایان می‌توانند تولید نان را افزایش دهند. در مقابل، اگر یک نانوایی همه آردی که در دوره قبل دریافت کرده را تبدیل به نان نکند و به مردم نفروشد، در دوره بعد، به همان میزان آرد کمتری دریافت می کند.
کاهش قیمت‌های حباب‌گونه مجوزهای نانوایی
وی با اشاره به اینکه فاز دوم طرح مدیریت هوشمند یارانه آرد و نان از ۱۷ بهمن‌ماه ۱۴۰۱آغاز شده است و به در پایان مردادماه ۱۴۰۲ به بلوغ کامل خود می‌رسد، اظهار کرد: در آن برهه زمانی آمار و ارقام قطعی کاهش انحرافات در مصارف آرد یارانه‌ای اطلاع رسانی خواهد شد. با این وجود مدتی است نشانه‌های مثبتی پدیدار شده که نشان می‌دهد طرح هوشمندسازی یارانه آرد و نان در حال به ثمرنشستن است. از جمله این نشانه‌ها کاهش قیمت‌های حباب‌گونه مجوزهای نانوایی است. تا پیش از شناورشدن سهمیه آرد نانوایی‌ها، وجود سهمیه ثابت آرد یارانه‌ای روی مجوزهای نانوایی ها موجب شده بود قیمت مجوزهای نانوایی متناسب با میزان سهمیه آرد، تا چند میلیارد تومان معامله شود. بررسی هایی که سال گذشته انجام شد نشان می داد مجوز نانوایی در هر شهر کشور، معادل قیمت یک آپارتمان ۱۰۰ متری در همان شهر خرید و فروش میشد.
مدیر اجرایی طرح هوشمندسازی یارانه آرد ادامه داد: اما از اواخر اسفند ماه سال گذشته و مدتی پس از آغاز شناورشدن سهمیه آرد، عملا رانت موجود بر روی مجوزهای نانوایی موضوعیت خود را از دست داد و این موجب شد قیمت این مجوزها از اواخر اسفند ۱۴۰۱ تا امروز در یک روند کاهشی قرار بگیرد و در شهرهای مختلف تا ۷۰ درصد کاهش یابد.
افزایش قیمت آرد در بازار دلالی
نظافتی افزود: نشانه دیگر افزایش قیمت آرد در بازار دلالی است. همانطور که اشاره شد، اختلاف قیمت بین آرد یارانه ای و آرد صنف و صنعت (آرد صنوفی مانند شیرینی پزها و صنایع) حدود ۱۶ برابر بود؛ یعنی دولت هر کیسه ۴۰ کیلوگرمی آرد یارانه ای را به نانوایی‌ها حدود۴۰ هزار تومان می‌فروشد در حالی قیمت تمام شده این کیسه آرد برای دولت و قیمتی که آرد را به صنایع و صنوف می‌فروخت، ۶۰۰ هزار تومان بود. اما این کیسه ۴۰ هزار تومانی تا قبل از اسفند ۱۴۰۱ به قیمت حدود ۲۰۰ تا ۲۵۰ هزار تومان در بازار دلالی خریدو فروش میشد. در این راستا با شناورسازی سهمیه آرد نانوایان و کاهش عرضه آرد یارانه‌ای به بازار دلالی، قیمت هر کیسه ۴۰ کیلویی آرد در بازار دلالی به حدود ۶۰۰ هزار تومان افزایش یافته و به قیمت آرد آزاد نزدیک شده است. همچنین از دیگر نشانه‌های اثرگذاری طرح هوشمندسازی یارانه آرد و نان افزایش حجم خرید آرد با قیمت تمام شده از سامانه خرید آرد (سامانه سیما) به منظور مصارف صنف و صنعت است. چرا که با شناورسازی سهمیه آرد نانوایان و کاهش انحراف آرد یارانه‌ای به سمت صنف و صنعت، صنوف و صنایع مصرف کننده آرد برای تامین نیاز خود به ناچار، رجوع بیشتری به خرید از سامانه سیما دارند.
نظارت لحظه‌ای مردم بر عملکرد نانوایان
وی در ادامه از معرفی برنامکی به مردم در ادامه فاز دوم طرح هوشمندسازی خبر داد و عنوان کرد: مردم با استفاده از این برنامک می‌توانند نظرات خود را پس از هر خرید نان، درباره کیفیت نان و عملکرد نانوایی، ثبت کنند. این نظرات در وجه مثبت شامل سوالاتی در زمینه کیفیت مطلوب نان، رعایت قیمت مصوب، رعایت وزن چانه، بهداشت مناسب محیط، برخورد مناسب نانوا، رعایت نوبت و صف و … و در وجه منفی شامل سوالاتی درباره خمیر یا سوخته بودن نان، کم بودن وزن چانه، فروش اجباری(نان کنجدی)، عدم رعایت قیمت مصوب، عدم رعایت بهداشت، برخورد نامناسب و … خواهد بود.
مدیر اجرایی طرح هوشمندسازی یارانه آرد افزود: استفاده از برنامک به این صورت است که برای بار اول مردم به برنامک مراجعه و با درج نام، کدملی، شماره کارت بانکی خود، امکان دسترسی دایمی به برنامک را ایجاد می‌کنند. از آن پس تمام تراکنش‌های خرید نان در این برنامک قابل مشاهده خواهد بود و هر کس بلافاصله پس از خرید نان از هریک از نانوایی‌های کشور، می‌تواند به برنامک مراجعه کرده و تراکنش خرید خود را مشاهده کند. سپس با کلیک کردن بر روی تراکنش، وارد فرم نظرسنجی شده و درباره کیفیت نان و عملکرد نانوایی نظر خود را ثبت کند. بدیهی است محدودیت زمانی برای ثبت نظرات وجود ندارد و خریدار نان بلافاصله بعد از خرید، یا چند ساعت بعد یا چند روز بعد و … می تواند با مراجعه به برنامک، نظر خود را ثبت کند.
نظافتی با بیان اینکه نظراتی که مردم درباره هر نانوایی می دهند، در سامانه هوشمندسازی توزیع آرد، پردازش شده و برآند آن نشان می‌دهد که عملکرد نانوا چگونه بوده است، اظهار کرد: این جمع بندی به نوعی منجر به رتبه بندی نانوایان شده و بر پرداخت کمک هزینه و اختصاص آرد یارانه‌ای به آن نانوایی تاثیر داده خواهد شد. به بیان دیگر، میزان رضایت مردم از عملکرد نانوایی بر پرداخت کمک هزینه و تخصیص آرد یارانه‌ای به نانوایی تاثیر مستقیم خواهد داشت.
سیاست‌های غیرقیمتی طرح هوشمندسازی برای تقویت اقتصاد نانوایان
وی در ادامه با تاکید بر اینکه تقویت اقتصاد واحدهای نانوایی از طریق دو دسته سیاست‌های کلی قابل انجام است، توضیح داد: نخست سیاست های قیمتی (اصلاح قیمت نان)، دوم سیاست‌های غیرقیمتی. سیاست‌های قیمتی (نرخ نان) از گذشته در حیطه اختیارات و وظایف کارگروه‌های گندم، آرد و نان استانها که عالی‌ترین مقام سیاستگذاری و نظارت در این حوزه بوده و اکنون نیز همین روال وجود دارد. بنابراین طرح هوشمندسازی یارانه آرد ورودی به موضوع قیمت نان ندارد.
مدیر اجرایی طرح هوشمندسازی یارانه آرد ادامه داد: اما طرح هوشمندسازی یارانه آرد از ابتدا تلاش داشت با یکسری سیاست‌های غیرقیمتی درجهت تقویت اقتصاد نانوایان قدم بردارد. یکی از دغدغه‌های مهم در طرح هوشمندسازی یارانه آرد، تقویت اقتصاد واحدهای نانوایی بوده است. پرداخت کمک هزینه و تسویه آن به صورت روزانه از ابتدای فاز اول تاکنون، یکی از سیاست‌های غیرقیمتی در جهت تقویت اقتصاد نانوایان محسوب می‌شود. این کمک هزینه از اردیبهشت تا بهمن ۱۴۰۱ معادل ۱۵ درصد فروش روزانه هر واحد نانوایی بود. و از بهمن ۱۴۰۱ به ۳۰ درصد و از تیرماه ۱۴۰۲ به ۴۰ درصد افزایش یافت. در عین حال اخیرا سیاست‌های غیرقیمتی دیگری برای بهبود و تقویت اقتصاد واحدهای نانوایی به دولت پیشنهاد شد و در قالب مصوبه ستاد تنظیم بازار به استانها ابلاغ شد که شامل ایجاد امکان خرید خمیرمایه متناسب با حجم آرد اختصاص یافته به نانوایان در سامانه یکپارچه خرید آرد، ایجاد امکان عرضه برخی کالاها در واحدهای نانوایی با تصویب در کمیسیون نظارت استان ها و … می شود.
انتهای پیام