سود پرک چیست و در چه مواردی استفاده می‌شود؟
کاستیک سودا، سود سوزآور، هیدروکسید سدیم و سود پرک همگی اصطلاحات مترادف می‌باشند. این ماده به عنوان رایج‌ترین ماده شیمیایی در انواع صنایع مورد استفاده قرار می‌گیرد. این ماده در صنایع متعددی منجمله از مواد شوینده گرفته تا مواد غذایی کاربرد فراوان دارد. این ماده یک ترکیب معدنی با فرمول NaOH است. رنگ سود پرک سفید بوده و نوعی ترکیب قلیایی بسیار خورنده‌ای دارد. می‌تواند پروتئین‌ها را در دمای معمولی محیط تجزیه کرده و باعث سوختگی شدید شیمیایی شود. در آب بسیار محلول است و به راحتی رطوبت و CO2 را از هوا جذب می‌نماید.
8 کاربرد مهم سود پرک در صنعت:
- صنعت کاغذسازی، خمیرسازی و کارتن‌سازی
- صابون‌سازی و مواد شوینده و پاک کننده‌ها
- صنایع غذایی، روغن‌های خوراکی و تولید کنسرو
- صنعت رنگسازی و چرم‌سازی
- صنایع پتروشیمی، نفت و گاز
- صنایع کنسانتره میوه و آبمیوه
- صنایع چاپ و بسته‌بندی
- صنایع نفت و گاز
لازم به ذکر است حدود 56 درصد از سود پرک تولید شده برای مصارف صنعتی استفاده می‌شود. که 25 درصد آن در صنایع کاغذسازی، مقواسازی و کارتن‌سازی به‌کار می‌رود. بجز صنایع کاغذسازی بخش عمده‌ای از سود پرک در ساخت نمک‌های سدیم، مواد شوینده، تنظیم pH و سنتز آلی کاربرد دارد. سود پرک همچنین در یکی از فرآیندهای محبوب تولید آلومینیوم از بوکسیت، یعنی فرآیند بایر، استفاده می‌شود. همچنین در صنایع شیمیایی برای افزایش قلیائیت مخلوط‌ها و خنثی سازی محلول‌های اسیدی به کار می‌رود.
به عنوان مثال سود پرک در صنعت نفت به عنوان یک افزودنی در گل حفاری برای افزایش قلیاییت در سیستم گل بنتونیت برای افزایش ویسکوزیته گل و خنثی کردن هر گونه گاز اسیدی حاصل از فرآیند حفاری استفاده می‌شود. قیمت سود پرک تاثیری در کاربرد آن ندارد، اما به هنگام خرید سود پرک باید از کیفیت آن مطمئن شوید. قیمت سود پرک نیز تا حدود زیادی با کیفیت آن ارتباط مستقیم دارد، اما هر سود پرکی که گرانتر است با کیفیت تر نیست.
یکی دیگر از کاربردهای مهم سود پرک در آزمایش اسپری نمک است. این آزمایش بایستی pH تنظیم گردد. سود پرک همراه با HCl برای متعادل کردن pH استفاده می‌شود. نمک تولید شده NaCl عامل خورنده ای است که در آزمایش پاشش نمک با pH خنثی استاندارد استفاده می‌شود. همچنین در حذف و از بین بردن عمده‌ای از ناخالصی‌ها مانند ناخالصی‌های گوگردی از نفت خام در فرآیند و تولید نفت استفاده می‌شود.
کاربردهای جالب و متنوع سود پرک:
سود پرک در پیش تصفیه سیمان و گچ به منظور بازیافت جهت حذف آلاینده‌هایی مانند گوگرد و فسفوژیپس که در ساخت سیمان جدید از سرباره یا خاکستر بادی اختلال ایجاد می‌کنند به کار می‌رود. از این ماده در تولید محصولات سفید کننده خانگی نیز بهره می‌برند. در تولید بیودیزل با واکنش ترانس استریفیکاسیون از سود پرک استفاده می‌شود. این یک واکنش شیمیایی تبدیل استرها به الکل‌های مربوط به آنها است. یکی دیگر از موارد کاربرد سود پرک، استفاده از آن در تولید مت آمفتامین است.
استفاده از سود پرک در مصارف خانگی:
می‌توانید از این ماده شیمیایی در چندین مورد مانند تمیز کردن اجاق‌ها و فاضلاب‌ها در خانه استفاده نمایید. لطفا قبل از استفاده از این ماده در خانه اقدامات احتیاطی را رعایت کنید و نمونه‌هایی از مصارف خانگی سود پرک عبارتند از:
- برای تهیه محلول لوله‌بازکن: چهار قاشق غذاخوری سود پرک را در 1 لیتر آب جوش حل کرده و 2 لیتر آب سرد به آن اضافه کنید و در آبکش بریزید و بگذارید نیم ساعت بماند و سپس با آب جوش بشویید.
- برای تمیز کردن فر: 4 قاشق غذاخوری پر از سود پرک را در 1 لیتر آب داغ حل کرده و با استفاده از برس به سطوح فر برس بکشید و بگذارید 30 دقیقه خیس بخورد و سپس آبکشی کنید. سپس محل را با سرکه یا پاک کننده فر قبل از شستشوی مجدد بشویید. سود پرک نباید بیش از 30 ثانیه روی سطوح رنگ شده باقی بماند.
- برای از بین بردن لکه‌های ناشی از زنگ‌زدگی و تیرگی از روی سینک یا وان با جنس کروم یا فولاد ضد زنگ: با خمیری متشکل از تکه‌های سود پرک و آب سطح مورد نظر را بسابید، پس از 10 دقیقه آن را بشویید و سپس خشک کنید.
کاربرد سود پرک در بخش انرژی:
در تولید پیل سوختی در بخش انرژی استفاده می‌شود. این پیل سوختی به عنوان باتری برای تولید برق پاک برای طیف وسیعی از کاربردها از جمله جابجایی اشیا، لوازم التحریر، حمل و نقل، و کاربردهای برق اضطراری و قابل حمل مورد استفاده قرار می‌گیرد. رزین اپوکسی تولید شده با سود پرک در توربین‌های بادی استفاده می‌شود.
سود پرک در فرآوری سنگ معدن آلومینیوم:
برای استخراج آلومینا از مواد معدنی طبیعی بکار می‌رود. آلومینا برای ساخت آلومینیوم و محصولات مختلفی از جمله فویل، قوطی، ظروف آشپزخانه، بشکه آبجو و قطعات هواپیما استفاده می‌شود.
سود پرک در صنایع غذایی:
در فرآوری مواد غذایی مانند عمل‌آوری زیتون استفاده می‌شود و برای پوست‌گیری گوجه فرنگی، سیب زمینی و سبزیجات مختلف به کار می‌رود. چوب شور با استفاده از NaOH کاملاً قهوه‌ای می‌شود. کنسرو کردن نیز با استفاده از NaOH امکان پذیر بوده زیرا از رشد میکروارگانیسم‌هایی چون کپک و باکتری جلوگیری می‌کند.
سود پرک در تولید مواد شیمیایی:
به عنوان یک ماده اولیه برای تهیه مواد شیمیایی و یک واسطه و واکنش‌دهنده در تولید حلال‌ها، الیاف مصنوعی، چسب‌ها، علف کش‌ها، رنگ‌ها، پلاستیک‌ها و محصولات دارویی، یک ماده شیمیایی غیرقابل انکار و مهم است.
سود پرک در تولید مبلمان:
مبلمان چوبی و کابینت‌های چوبی با کمک سود پرک از مواد خام به محصول نهایی تبدیل می‌شوند؛ که سود پرک همچنین چوب را تمیز و سفید می‌کند و ظاهری صاف‌تر به آن می‌دهد.
سود پرک در داروسازی و پزشکی:
سود پرک در ساخت داروها و محصولات دارویی مختلف، از داروهای مسکن رایج مانند آسپرین گرفته تا داروهای ضد انعقاد به کار می‌رود. داروهایی که می‌توانند به جلوگیری از لخته شدن خون کمک کنند و کلسترول خون را کاهش دهند.
سود پرک در تولید خمیر کاغذ:
با کاربرد سفید کننده خمیر کاغذ بهره گرفته می‌شود. جوهر را از کاغذ بازیافتی پاک کرده و آب مورد استفاده در فرآیند تولید کاغذ را تصفیه می‌کند. در ابتدای فرآیند تبدیل چوب به کاغذ، NaOH با سولفید سدیم ترکیب می‌شود تا تمام سلولز را حل کند که جزء اصلی ایجاد کاغذ است. در طی عملیات تولید کاغذ، چوب با محلول NaOH تصفیه می‌شود. این کار کمک می‌کند تا بیشتر مواد ناخواسته در چوب حل شود و سلولز نسبتا خالص باقی بماند که اساس کاغذ را تشکیل می‌دهد. در طول فرآیند بازیافت کاغذ، سود پرک برای حذف جوهر از کاغذ مورد بازیافت استفاده می‌شود. صنعت کاغذ بزرگترین مصرف کننده سود پرک است.
سود پرک در تولید صابون و مواد شوینده:
پاک کننده‌ها و ضدعفونی کننده‌ها اغلب حاوی اجزای NaOH هستند. به عنوان مثال، محلول سفید کننده کلر، حاوی ترکیب کلر و هیدروکسید سدیم برای ایجاد یک ضد عفونی کننده قوی است. توانایی آن در صابونی کردن چربی‌ها و گریس‌ها باعث پاکسازی سریع می‌شود.
سود پرک در تصفیه آب:
آب اسیدی، خورنده و نرم است. تصفیه آب با NaOH باعث تثبیت PH و تنظیم اسیدیته آب می‌شود و در عین حال فلزات سنگین مانند سرب و روی را از آب حذف می‌کند. جهت گندزدایی و ضدعفونی آب از سود پرک در فرآیند تولید هیپوکلریت سدیم که یک ضدعفونی کننده آب است استفاده می‌شود.