اینکه چرا تروئیکا می‌خواهد در شورای حکام علیه ایران قطعنامه بدهد، شاید ریشه در ترس اروپا از دولت دوم ترامپ داشته باشد؛ اما تهران نمی‌تواند خود را معطل ترس‌های اروپا کند و قرار را بر این گذاشته که متناسب با اقدام طرف مقابل، درجا واکنش نشان دهد.
خبرگزاری آنا- مریم خرمائی: «راستی‌آزمایی و نظارت بر اجرای تعهدات هسته‌ای ایران در برجام ذیل قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل متحد و همچنین اجرای موافقت‌نامه پادمانی ان‌پی‌تی با ایران»؛ این دو موضوع ازجمله مواردی است که در جلسه فصلی نشست شورای حکام آژانس بررسی خواهد شد.
این نشست از چهارشنبه تا جمعه در ساختمان مرکز بین‌المللی وین و به فاصله یک هفته بعد از سفر مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به ایران برگزار می‌شود- سفری که رافائل گروسی آن را «با درک شرایط حساس منطقه و با این رسالت کامل پذیرفت که موفق باشد».
نشست شورای حکام؛ مهم‌تر از همیشه
در این دور از نشست شورای حکام، تروئیکا از آژانس می‌خواهد گزارش جامعی را درباره فعالیت‌های هسته‌ای ایران منتشر کند که در آن جزئیات بیشتری با تمرکز بر ادعای کشف ذرات اورانیوم در سه مکان اعلام‌نشده، ارائه شود
به‌طور طبیعی، از زمان اجرای برجام، آژانس هر سه ماه یک‌بار به شورای حکام و هر شش ماه یک‌بار به شورای امنیت سازمان ملل گزارش‌هایی را در دو بخش ارائه می‌دهد.
یک بخش از این گزارش‌ها پادمانی و مربوط به نظارت‌ها اعم از دوربین‌ها و بازرسی‌هایی است که انجام می‌شود؛ بخش دوم هم ویژه برجام و تحت عنوان قطعنامه ۲۲۳۱ در دستور کار است که انطباق و عدم انطباق با برجام را بررسی می‌کند.
در این دور از نشست شورای حکام، تروئیکای اروپایی طرف برجام (انگلیس، آلمان و فرانسه)، علاوه بر گزارش فصلی، خواستار این است که آژانس گزارش جامعی را درباره فعالیت‌های هسته‌ای ایران منتشر کند که در آن جزئیات بیشتری با تمرکز بر ادعای کشف ذرات اورانیوم در سه مکان اعلام‌نشده در ایران، ارائه شود.
دو نکته که درباره قطعنامه احتمالی باید بدانیم
*این گزارش جامع قرار است مبنای تروئیکا برای برخورد‌های آتی با ایران قرار بگیرد.
*ادعا می‌شود که آمریکا نقشی در ارائه این قطعنامه ندارد، اما در صورت ارائه از آن حمایت خواهد کرد.
گروسی؛ مأمور و معذور!
به‌رغم بازدیدی که گروسی از سایت‌های «فردو» و «نطنز» داشت، همچنان در خصوص «بازرسی‌های سرزده» و «خارج از چارچوب ان‌پی‌تی»، بدون هیچ پیشرفتی با آژانس در خانه اول هستیم
«نظارت» و «ان‌پی‌تی» کلیدواژه‌هایی بود که مدیرکل آژانس در گفتگو‌های مطبوعاتی قبل و حین سفر به ایران، روی آنها تأکید فراوان داشت به‌ویژه آنجاکه در تاریخ ۲۴ آبان، در نشست خبری با «محمد اسلامی» رئیس سازمان انرژی اتمی ایران، خطاب به خبرنگاران، مدعی شد: «بخشی از معاهده ان‌پی‌تی درباره بازرسی برنامه هسته‌ای کشورهاست و این‌طور نیست که وقتی کشوری تحت بازرسی آژانس قرار گرفت، ما باید برای این کار به او جایزه بدهیم.»
او حتی به‌طور ضمنی برای مبرا کردن خود از این اتهام که از چارچوب فنی آژانس خارج شده و به‌اصطلاح «سیاسی‌کاری» می‌کند، همکاری‌های فنی را در اولویت دوم بعد از بازرسی قرار داد.
نکته:
بازرسی با آن غلظتی که مدیرکل آژانس می‌گوید فقط در قالب پروتکل الحاقی ان‌پی‌تی قابل‌اجرا است و شامل آن نوع از بازرسی‌های سرزده به هر مکانی می‌شود که آژانس صلاح بداند ازجمله بازرسی از اماکنی که در آنها فعالیت‌های ازپیش‌اعلام‌نشده انجام شده است.
اشکال کار:
ایران پروتکل الحاقی را به دلیل خروج آمریکا از برجام تعلیق و از چرخه اجرا خارج کرده است و برای همین بازرسی با آن غلظتی که گروسی می‌گوید عملاً غیرممکن است.
برای همین، دو روز بعد از موضع‌گیری گروسی درباره بازرسی‌ها، «سیدعباس عراقچی» وزیر امور خارجه ایران در یک برنامه ویژه خبری، پاسخ ادعا‌های او را داد و گفت: «آژانس نهاد فنی است و حق ندارد وارد حوزه سیاسی شود. ما عضو متحد ان‌پی‌تی هستیم؛ اما در چارچوب برجام تعهداتمان متوقف شده است. ما کمال حسن نیت را نشان دادیم و پله‌پله تعهدات را کاهش دادیم؛ بنابراین در چارچوب برجام تعهدی به آژانس نداریم.»
با این اوصاف، به نظر می‌آید که به‌رغم بازدیدی که گروسی در ادامه سفر دوروزه به ایران، از سایت‌های «فردو» و «نطنز» داشت، همچنان در خصوص «بازرسی‌های سرزده» و «خارج از چارچوب ان‌پی‌تی»، بدون هیچ پیشرفتی با آژانس در خانه اول هستیم.
بااین‌حال، در نشست قبلی شورای حکام، گروسی گفته بود که برنامه‌ای برای انتشار گزارش جامع (مورد توقع تروئیکا) ندارد چراکه قبلاً ارزیابی جامعی درباره این مکان‌های (ادعایی) داشته و اساساً رویکردش این است که چشم‌اندازی از یک اقدام تنبیهی در مقطعی در آینده نداشته باشد.
از آن گذشته، او در جدیدترین گزارش خود که همین چند ساعت پیش منتشر شد، به طور ضمنی سفر هفته گذشته به ایران را سودمند ارزیابی کرده است؛ چراکه ظاهراً تهران به شرط عدم تصویب قطعنامه با تعیین سقف ۱۸۵ کیلوگرم برای ذخایر اورانیوم غنی شده خود با خلوص ۶۰ درصد موافقت کرده ومی‌گوید مجوز حضور چهار بازرس باتجربه آژانس را هم بررسی می‌کند.
یک برهه خطرناک
تروئیکا می‌خواهد در مواجهه با سیاستمدار جمهوری‌خواه و دمدمی‌مزاجی که قرار است تا دو ماه دیگر سکان‌دار کاخ سفید شود؛ نبض تحولات را به دست بگیرد و رندانه شرایط خود را به او تحمیل کند
در سفر گروسی به ایران، آنچه بیش از همه خودنمایی کرد، این بود که او و مقام‌های ایرانی، روی یک نکته بیش از همه اتفاق‌نظر داشتند: اینکه وضعیت قرمز است.
مدیرکل آژانس قبل از انجام این سفر گفته بود: «ایران توجه کند که وضعیت بین‌المللی به‌شدت در حال متشنج شدن است و امکان مانور در موضوع هسته‌ای رو به کاهش.»
بعد هم که به ایران آمد، در چشم دوربین‌ها نگاه کرد و گفت: «بحرانی وجود دارد و تهران در مرکز این تنش است و باید راه‌حلی پیدا کنیم.»
در مقابل، او یک روز بعد از ترک ایران، در شامگاه ۲۶ آبان به وقت تهران، از عباس عراقچی جواب گرفت که «فرصت زیادی برای دیپلماسی باقی نمانده و این فرصت محدود است. اگر تا قبل از انقضای قطعنامه ۲۲۳۱ در تاریخ ۱۸ اکتبر ۲۰۲۵ (۲۶ آنلاین ۱۴۰۴)، مذاکرات برای توافق جدید انجام نشود، با یک شرایط بحرانی مواجه خواهیم شد.»
بعد هم عراقچی مثل کسی که حریف بطلبد، از احتمال اینکه کشور‌های اروپایی بخواهند در یک سال باقی‌مانده سراغ «اسنپ‌بک» بروند و «مکانیسم ماشه» را فعال کنند، صحبت به میان آورد – مکانیسمی که امکان بازگشت فوری و خودکار تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران را فراهم می‌کند.
به نظر می‌آید که ایران و شورای حکام خود را برای انجام یک دوئل سرنوشت‌ساز آماده می‌کنند حال‌آنکه غرب پیشتر هم مسیر تقابل را آزموده و می‌داند که دست‌کم در مواجهه با تهران، اجبار و ارعاب راهگشا نیست.
غرب بین گزینه پیشنهادی وزیر خارجه که می‌گوید «به‌شرط تعهد متقابل، به همکاری ادامه می‌دهیم» و گزینه سخنگوی وزارت خارجه مبنی بر اینکه «به هر چه برای دفاع از ایران لازم باشد، مجهز می‌شویم»؛ حق انتخاب دارد
اینکه چرا اروپا رفتار سنتی در قبال ایران را کنار گذاشته و روی اسب بازنده دولت دموکرات بایدن شرط‌بندی می‌کند، شاید ریشه در ترسی داشته باشد که ناشی از عدم قطعیت درباره نوع تعامل با واشنگتن در دولت دوم ترامپ است. به احتمال زیاد، تروئیکا می‌خواهد در مواجهه با سیاستمدار جمهوری‌خواه و دمدمی‌مزاجی که قرار است تا دو ماه دیگر سکان‌دار کاخ سفید شود؛ نبض تحولات را به دست بگیرد و رندانه شرایط خود را به او تحمیل کند.
بااین‌همه، تهران نمی‌تواند سرنوشت خود را به ترس‌های اروپا گره بزند و قرار را بر این گذاشته که متناسب با اقدام طرف مقابل، درجا واکنش نشان دهد و این را محمد اسلامی رئیس سازمان انرژی اتمی، به‌صراحت با این جمله بیان کرد: «همین‌که قطعنامه احتمالی شورای حکام قرائت شود و بخواهند رأی‌گیری کنند، تا جوهر رأی آنها نخشکیده، اقدام خود را به‌صورت قاطع انجام می‌دهیم.»
همچنان، جای امیدواری است که با توجه به گزارش اخیر گروسی، تروئیکا از صدور قطعنامه علیه ایران منصرف شود، اما اگر بخواهد تخته‌گاز به سمت تشدید تنش برود، قطعاً تهران هم در یک سال پیش رو با گزینه‌هایی چون نصب سانتریفیوژهای پیشرفته گرفته تا خروج از ان‌پی‌تی بازی می‌کند.
مسیر آینده همکاری‌های ایران و آژانس روشن است و غرب بین گزینه پیشنهادی وزیر خارجه که می‌گوید «به‌شرط تعهد متقابل، به همکاری ادامه می‌دهیم» و گزینه سخنگوی وزارت خارجه مبنی بر اینکه «به هر چه برای دفاع از ایران لازم باشد، مجهز می‌شویم»؛ حق انتخاب دارد.