فیلترینگ یا سانسور اعمال محدودیت در دسترسی به یک شبکه اینترنتی است. این محدودیت ها برای نظارت سازمان یافته و سرکوب های هدف دار همچون سانسور گفتار، ارتباطات عمومی و یا سایر اطلاعات بکار می رود. محتواهایی مانند پورنوگرافی، فحاشی، اطلاعات تهدید کننده امنیت ملی و بعضاً دیدگاه های سیاسی و مذهبی به طور عمومی فیلتر می شوند تا از گروه های آسیب پذیر مانند کودکان محافظت کنند، از تهمت و افترا جلوگیری شود و امکان جهت دادن به قشرهای مختلف در جامعه وجود نداشته باشد.
در ایران فیلترینگ بر اساس قوانین مجلس شورای انقلاب اسلامی اعمال می گردد. این سانسور و محدودیت ها از سال 1380 با ابلاغیه رهبر انقلاب شروع شد. در این اقدام دو اصل باید در کنار یکدیگر قرار بگیرند، در ابتدا اصل آزادی بیان است و سپس حفظ ارزش های اسلامی نظام. هیچ کاربری اجازه ندارد به بهانه آزادی بیان اطلاعات غیر اخلاقی یا ضد ارزش های نظام را انتشار دهد.
پیش تر تعدادی از پلتفرم های خارجی ایران را تحریم کرده بودند! به این معنا که افراد با IP ایران امکان دسترسی به سایت ها را نداشتند. بنابراین خرید وی پی ان برای ایفون راه حل اتصال به سایت های فیلتر شده بود. در دی ماه سال 1401 آمریکا طی بیانیه ای اعلام کرد تمام تحریم های اینترنتی را به نفع مردم ایران لغو کرده است. با مجوزهای جدید، کاربران ایرانی به همه بازی ها، نقشه ها، آنتی ویروس ها، کجت ها، پلتفرم های آموزشی، خدمات ابری و … دسترسی آزاد خواهند داشت. مهم ترین تغییرات در این مجوز، حذف شرط استفاده شخصی از ابزار است؛ از این به بعد شرکت ها نیز در دسترسی آزاد هستند.
اپلیکیشن ها و سایت های فیلتر شده در ایران کدامند؟
اینستاگرام
Instagram شبکه هم رسانی عکس و ویدیو است. سال 2010 اینستاگرام در ابتدا برای سیستم عامل ای او اس منتشر شد. دو سال بعد برای سیستم اندروید منتشر و طی یک روز میلیون ها بار دانلود شد. هم اکنون این شبکه در مالکیت متا است. ماهانه 1 میلیارد کاربر در اینستا فعالیت می کنند. به طور کل شبکه ی اجتماعی اینستاگرام با 1 میلیارد و 82 میلیون کاربر جزو 6 نرم افزار محبوب دنیا است.
سال های گذشته اینستا در ایران به طور کامل فیلتر نبود؛ به این معنی که طرح فیلترینگ هوشمند روی آن اجرا می شد. هزاران ایرانی در این بستر برای خود کسب و کار ایجاد کرده و درآمد دارند. با این حال با شروع اعتراضات سال 1401 اینستاگرام فیلتر شد. دستور فیلترینگ اینستاگرام از جانب شورای امنیت ملی بود. جالب است بدانید بعد از فیلتر شدن این اپلیکیشن جذاب، جستجوی عناوین نصب فیلتر شکن و دانلود فیلتر شکن در گوگل رشد قابل ملاحظه ای را تجربه کرد.
گوگل پلی
google play فروشگاهی رسمی است که اپلیکیشن ها، بازی ها و نرم افزارهای مربوط به سیستم عامل اندورید در آن منتشر یا خرید و فروش می شود. این سرویس پخش محتوای چند رسانه ای، متعلق به گوگل است. گوگل پلی در سال 2012 معرفی شد.
این فروشگاه اپلیکیشن تا اوت 2013 از طرف گوگل در ایران فیلتر بود و کاربران برای استفاده باید از روش های خاصی جهت دور زدن تحریم ها استفاده می کردند. در نهایت شرکت گوگل در بیانیه ای اعلام کرد که توسعه دهندگان می توانند نرم افزارهای خود را در اختیار کاربران ایرانی نیز قرار دهند.
در سال 2014 تحریم گوگل پلی برای ایران برداشته شد. طی اعتراضات مردمی سال 1401 گوگل پلی نیز در لیست سایت های فیلتر شده در ایران قرار گرفت، اما اینبار توسط خود ایران برای کاربرای ایرانی فیلتر شد.
واتس اپ
Whatsapp پیامرسانی فوری در مالکیت متا است. این شبکه اجتماعی در سال 2009 به وجود آمد. شرکت فیسبوک در جدیدترین اطلاع رسانی خود بیان کرد 50% افرادی که به اینترنت دسترسی دارند، از واتس اپ استفاده می کنند. تعداد کاربران واتس اپ را 2 میلیارد تخمین زده اند. نسخه وب واتس اپ با روزرسانی ها بدون اتصال خود تلفن همراه به اینترنت نیز فعال است.
بر اساس گزارشات، واتس اپ پراستفاده ترین نرم افزار میان ایرانیان است. واتس اپ نیز در بین نرم افزارهای فیلتر شده در ایران قرار گرفت. هنگامی که اعتراضات سال 1401 جریان داشت، این نرم افزار فیلتر شد. از آن جایی که دسترسی تمام شماره های ایرانی به واتس اپ مسدود شد، کاربران متا را به همکاری با حکومت متهم کردند اما متا همه ی این اتهامات را تکذیب کرد.
بار دیگر با فیلترینگ واتس اپ شمار زیادی از اعضا به تلگرام برگشتند. چند ماه پس از فیلتر واتس اپ در ایران، متا از پروکسی هایی صحبت کرد که برای دور زدن فیلترینگ طراحی کرده بود. ایده استفاده از پروکسی ابتدا در انحصار تلگرام بود اما اکنون مردم در واتس اپ نیز می توانند از پروکسی استفاده کنند، با این تفاوت که در واتس اپ با پروکسی نمی توان فیلم و عکس ارسال کرد.
فیسبوک
این سرویس شبکه اجتماعی آنلاین توسط مارک زاکربرگ و همراهانش در سال 2004 به وجود آمد و تنها در دسترس دانشجویان هاردوارد قرار گرفت. Facebook که در ابتدا فقط به دانشجویان هاردوارد محدود بود، به مرور زمان ثبت نام را برای عموم افراد جهان بالای 13 سال مجاز کرد.
در سال 1388 فیسبوک در ایران فیلتر شد! این در صورتیست که کاربران فیسبوک در دنیا بیش از 1 میلیارد بود و در میان ایرانیان به یک ابزار ارتباطی کاربردی تبدیل شده بود. به هرحال فیسبوک دیدگاه مردم را در استفاده از اینترنت تغییر داد. تا سال 2011 فیسبوک اولین شبکه اجتماعی و محبوب ترین ابزار ارتباطی در ایران بود.
با این حال از محبوبیت این پیامرسان فراگیر کاسته نشد. اوج فراگیری فیسبوک در ایران سال 1390 بود که میتوان گفت حدودا 17 میلیون ایرانی کاربر آن بودند. به این معنا که فیلترینگ هم نتوانست تاثیر محسوسی در استفاده از آن بگذارد.
بازی های آنلاین فیلتر شده در ایران
حتی طیف گسترده ای از بازی های آنلاین نیز امروزه با افزایش شدت محدودیت ها دچار فیلترینگ شده اند. البته گفتنی است ما برای رفع انسداد بازی های آنلاین باید دقت بیشتری داشته باشیم. چرا که علاوه بر اینکه باید قدرت بالایی داشته باشیم. باید سرعت فراهم شده برای ما به قدر کافی باشد. تا بتوانیم با پینگ پایین گیم پلی مناسب را داشته باشیم.
فیلترینگ سایت های خارجی
اکثر سایت های خارجی نیز دچار فیلترینگ شدید شده اند و از دسترس خارج شده اند. و ما نمی توانیم بدون استفاده از یک وی پی ان قدرتمند و سریع از خدمات موجود در آن ها استفاده کنیم.
چه اپلیکیشن هایی پر کشور ما فیلتر شده اند؟!
امروزه محدودیت های اینترنتی به قدری شدید شده است. که گستره بیشتری از خدمات اینترنتی را در بر گرفته است. یعنی ما برای دسترسی به بسیاری از خدمات جهانی خصوصا برنامه های خارجی دچار مشکل هستیم. بنابراین نیاز به یک راه حل برای حل این مشکل داریم. که در ادامه به بررسی برنامه هایی که از دسترس ما خارج شده اند خواهیم پرداخت.
انواع شبکه های اجتماعی خارجی فیلتر شده
فیلترینگ اعمال شده بر اینترنت بسیاری از شبکه های اجتماعی را از دسترس خارج کرده است. حتی برنامه هایی نظیر اینستاگرام و واتساپ نیز که فیلتر نبودند. اخیراً به جمع شبکه های اجتماعی فیلتر شده اضافه شده اند. بنابراین یکی از برنامه های بسیار کاربردی که از دسترس ما خارج شده است. همین شبکه های اجتماعی بین المللی هستند.