نقش ایران در ترانزیت گاز ترکمنستان
برای ترکمنستان و تصمیماتش برای صادرات ذخایر عظیم گاز طبیعی خود به غرب، ایران یک پلن بی وسوسه‌انگیز و همچنین ارزان و سریع است اما این نگرانی وجود دارد که تحریم‌های غرب مشکلاتی ایجاد کند.
به گزارش مجله ایرانی، ترکمنستان در حال حاضر به عنوان بخشی از قرارداد سواپ گاز با جمهوری آذربایجان، گاز به ایران ارسال می‌کند. دو میلیارد متر مکعب گاز به مناطق دورافتاده شمال شرق ایران که نیاز به سوخت دارند، ارسال می‌شود و ایران، میزان مشابهی گاز را به جمهوری آذربایجان ارسال می‌کند. در نتیجه، به واقع این جمهوری آذربایجان است که خریدار گاز ترکمنستان است.
تهران ظرفیت خط لوله را با هدف افزایش حجم سواپ سالانه جمهوری آذربایجان و ترکمنستان، به ۵.۵ میلیارد متر مکعب افزایش داده است. موفقیت ظاهری این مدل، الهام بخش پروژه‌های بیشتری از این دست بوده است. مقامات ترکمنستان و عراق در نوامبر، در عشق آباد ملاقات کردند تا در خصوص چشم انداز سواپ مشابه، تا سقف ۹ میلیارد متر مکعب سالانه در یک دوره پنج ساله، گفت‌وگو کنند. باز هم ایران به عنوان واسطه عمل خواهد کرد.
رویای ارسال گاز به اروپا، ساخت خط لوله ترانس کاسپین (TCP) بوده است که ترکمنستان را به جمهوری آذربایجان متصل می‌کند. این راه حل بیش از ۲۰ میلیارد دلار هزینه خواهد داشت. اما یک مانع ژئوپلیتیکی که نمی توان نادیده گرفت، مربوط به روسیه است. مسکو با وجود این که کنوانسیون وضعیت حقوقی دریای خزر که اجازه ساخت یک خط لوله گازی زیردریایی از ترکمنستان به آذربایجان را می‌دهد را در سال ۲۰۱۸ امضا کرد، مخالفت خود را با تکمیل خط لوله TCP به هر شکلی پنهان نکرده است.
با این حال، روسیه با آغاز حمله نظامی گسترده به اوکراین در اوایل سال ۲۰۲۲، موقعیت خود را در این زمینه تضعیف کرد. یکی از نتایج اصلی این حمله، این بود که اروپا میزان خرید گاز از شرکت گازپروم را به شدت کاهش داد.
طبق این گزارش، این وضعیت، به نفع جمهوری آذربایجان تمام شد؛ این جمهوری شوروی سابق در ژوئیه سال ۲۰۲۲، به توافقی مهم با اتحادیه اروپا دست یافت که بر اساس آن، مقرر شد صادرات خود به اروپا را دو برابر کرده و تا سال ۲۰۲۷، به ۲۰ میلیارد متر مکعب در سال افزایش دهد.
جدیدترین جایگزین خط لوله TCP که مورد بررسی ترکمنستان قرار گرفته است، شامل نقش فعال‌تر ترکیه به عنوان یک مسیر ترانزیتی است. در کمیسیون بین دولتی ترکمنستان و ترکیه در زمینه همکاری اقتصادی پیرامون امکان ترانزیت گاز ترکمنستان به ترکیه از طریق ایران که ششم دسامبر در عشق آباد برگزار شد، گفت‌وگوهایی انجام شد. جزئیات کاملی از این گفتگوها وجود ندارد. وزارت خارجه ترکمنستان که ریاست این نشست را برعهده داشت، تنها به وعده پروژه اشاره و اعلام کرد که مذاکرات مفصل‌تر در سطوح دولتی و شرکتی، در آینده نزدیک آغاز خواهد شد.
زیرساخت‌های موجود نشان می‌دهد که چنین گزینه‌ای ممکن است؛ دو خط لوله برای انتقال گاز از ترکمنستان به ایران وجود دارد: خط لوله کورپجه-کورد کوی به ظرفیت هشت میلیارد متر مکعب در سال و خط لوله دولت آباد – سرخس – خانگیران به ظرفیت ۱۲.۵ میلیارد مترمکعب. در این بین، ایران و ترکیه با خط لوله‌ای به ظرفیت ۱۴ میلیارد مترمکعب، به هم متصل هستند.
ترکیه در حال حاضر سالانه ۹.۶ میلیارد متر مکعب گاز ایران را از طریق این خط لوله وارد می‌کند که نشان می‌دهد تا ۴.۴ میلیارد متر مکعب می‌تواند برای صادرات به ترکیه موجود باشد یا اگر ایران بتواند ظرفیت خط لوله خود را تا مرز ترکیه افزایش دهد، این ظرفیت احتمالا بیشتر هم خواهد بود.
مقامات ترکیه حاضر نشده اند درباره هیچ یک از جزئیات مربوط به روند ادامه مذاکرات با ترکمنستان یا در مورد پیشرفت در مذاکرات موازی برای تمدید عرضه گاز با ایران که قرار است در دو سال آینده منقضی شود، توضیح دهند. با این حال، شایعه شده که مذاکرات مذکور به بن‌بست رسیده است. گفته می‌شود در حالی که تهران به دنبال تمدید مجدد قرارداد صادرات گاز به ترکیه است، آنکارا خواستار کاهش قابل توجه قیمت و تضمین قطعی عدم توقف عرضه گاز از سوی ایران است.
اجازه دسترسی ترکیه به گاز ترکمنستان از طریق شبکه خط لوله می‌تواند مشکلات ایران را کاهش دهد و در عین حال، امنیت تامین گاز آنکارا را تضمین کند. گاز ترکمنستان همچنین می‌تواند در تصمیمات ترکیه برای میزبانی یک هاب تجارت گاز نقش داشته باشد. اما در حال حاضر، به نظر می‌رسد برنامه‌های آنکارا برای واردات گاز طبیعی مایع (ال ان جی) از طریق کشتی و گاز از روسیه، محدود می‌شود.
برنامه مذکور، این نگرانی‌ها را برانگیخته است که آنکارا می‌تواند از این هاب به عنوان پوششی برای صادرات مجدد گاز روسیه به بازارهای اروپایی استفاده کند که واردات گاز روسیه را از زمان آغاز جنگ در اوکراین، متوقف کرده‌اند.
هر میزان گاز اضافی که ترکیه روزی بتواند وارد کند، می‌تواند بعدا از طریق اتصالات خطوط لوله ترکیه با یونان و بلغارستان که هر دو ظرفیت اضافی دارند، دوباره به اروپا صادر شود.
با این حال، معلوم نیست که ایران توافق خواهد کرد تا ترکیه، گاز ترکمنستان را از طریق خط لوله ایران وارد کند. همچنین معلوم نیست که آیا آنکارا، از واردات گاز ترکمنستان به عنوان ابزار چانه‌زنی در مذاکرات با تهران استفاده می‌کند یا خیر. یا مشخص نیست که آیا ترانزیت گاز ترکمنستان از طریق ایران، تحت تحریم‌های غربی قرار می‌گیرد یا خیر.
بر اساس گزارش اوراسیانت، قرارداد سواپ گاز جمهوری آذربایجان با ترکمنستان و ایران تحریم نشده است و قرارداد فعلی شرکت دولتی بوتاش ترکیه برای واردات گاز از ایران، همیشه از تحریم‌ها معاف بوده است.
انتهای پیام