با اعلام سخنگوی کمیسیون اجتماعی مجلس شورای اسلامی مبنی بر این که بر اساس مصوبه این کمیسیون در خصوص لایحه اصلاح ماده ۸۷ قانون مدیریت خدمات کشوری پنجشنبه به عنوان دومین روز تعطیل آخر هفته تعیین شد و درصورت تصویب در صحن علنی به عنوان قانون اجرا خواهد شد، بحث درباره این موضوع شدت گرفته است. به این بهانه تعطیلات آخر هفته در کشور‌های منطقه را بررسی کرده ایم.
در بسیاری از کشورها، هفته کاری استاندارد شامل پنج روز کاری است، معمولاً از دوشنبه تا جمعه که شنبه و یکشنبه به عنوان تعطیلات آخر هفته یا روز‌های تعطیل تعیین می‌شوند. با توجه به قوانین کار محلی و استاندارد‌های صنعت، تعداد ساعات مشخصی که یک هفته کاری را تشکیل می‌دهد، می‌تواند متفاوت باشد. بسیاری از مکان‌ها از دستورالعمل هشت ساعته روز کاری پیروی می‌کنند، اما این بدان معنا نیست که یک روز هشت ساعته استاندارد در سراسر جهان است.
به عنوان مثال، در برخی کشورها، استاندارد کار در هفته برای کارگران تمام وقت معمولاً ۴۰ ساعت در هفته است که هر روز کاری شامل هشت ساعت است. با این حال، کارمندان پاره وقت ممکن است ساعات کمتری کار کنند. با این حال، این استاندارد‌ها می‌توانند بر اساس کشور متفاوت باشند. از این رو، بررسی قوانین کار محلی برای هدایت انتظارات و استاندارد‌های محلی ضروری است.
چه کسی هفته کاری پنج روزه را اختراع کرد؟
اکنون که هفته کاری را تعریف کردیم ممکن است تعجب کنید که چه کسی هفته کاری پنج روزه را اختراع کرده است. مفهوم هفته کاری پنج روزه، با دو روز مرخصی متوالی، اغلب به اتحادیه‌های کارگری و جنبش‌های حقوق کارگران اواخر قرن نوزدهم و اوایل قرن بیستم نسبت داده می‌شود.
یکی از اولین مدافعان ساعات کاری کوتاهتر، رهبر کارگری آمریکایی ساموئل گومپرز بود که رئیس فدراسیون کار آمریکا بود. او و سازمانش نقش مهمی در حمایت از شرایط کاری بهتر، از جمله ایده یک روز کاری هشت ساعته داشتند.
شرکت فورد موتور اغلب با ایفای نقش اصلی در محبوبیت پنج روزه هفته کاری اعتبار دارد. در سال ۱۹۲۶، هنری فورد، بنیانگذار فورد، یک هفته کاری پنج روزه ۴۰ ساعته را با دو روز تعطیلی متوالی معرفی کرد و سابقه‌ای ایجاد کرد که به تدریج توسط سایر شرکت‌ها پذیرفته شد.
توجه به این نکته ضروری است که اجرای یک هفته استاندارد پنج روزه بسته به کشور و صنعت متفاوت است. این یک تغییر یکنواخت نبود که به یکباره اتفاق بیفتد. شرکت‌ها، صنایع و کشور‌های مختلف این مفهوم را در زمان‌های مختلف، اغلب در واکنش به جنبش‌های کارگری، مذاکرات و تغییرات در هنجار‌های اجتماعی اتخاذ کردند.
به طور کلی، گذار به یک هفته کاری پنج روزه فرآیند پیچیده‌ای بود که تحت تأثیر ترکیبی از فعالیت کارگری، تصمیمات تجاری و تغییرات اجتماعی در نگرش نسبت به تعادل بین کار وزندگی بود. برخی کشورها حتی آزمایش هفته‌های کاری چهار روزه را آغاز کرده‌اند و خواهان تغییر در قوانین کار هستند که قبلاً دنبال می‌شد. سایر کشور‌های اروپایی روش کار کمتر در هفته را اتخاذ کرده‌اند و ترجیح می‌دهند که ساعات کاری در هر روز کاری را به جای کاهش خود هفته کاری کوتاه کنند.
تغییرات در تعطیلات آخر هفته در سراسر جهان
اگر تغییرات در ساعات و روز‌های استاندارد کافی نباشد، روز‌های مختلفی نیز به عنوان روز‌های استراحت در سراسر جهان در نظر گرفته می‌شود. برای کشور‌هایی که انتظار می‌رود کارمندان تمام وقت آن‌ها همچنان پنج روز در هفته کار کنند، با توجه به عوامل فرهنگی و مذهبی مختلف، می‌تواند در تعطیلات آخر هفته استاندارد، متفاوت باشد.
در اینجا چند نمونه از کشور‌هایی در سراسر جهان آورده شده است که روز‌های هفته آن‌ها با هنجار‌های غربی متفاوت است.
جمعه و شنبه در کشور‌هایی مانند بنگلادش، عراق، یمن، سوریه، اردن، لیبی، مالدیو، عمان، قطر، عربستان سعودی ومالزی تعطیل است. پنجشنبه و جمعه در کشور‌هایی مانند افغانستان تعطیل است. جمعه و یکشنبه در کشور برونئی تعطیل است. در ایران فقط جمعه تعطیل است. در کشور نپال شنبه تعطیل است و در کشور‌هایی مانند هند، مکزیک، فیلیپین و کلمبیا فقط یکشنبه تعطیل است.
کشور‌هایی که جمعه و شنبه آخر هفته را تعطیل هستند.
جمعه و شنبه غیر از شنبه و یکشنبه از رایج‌ترین روز‌های آخر هفته هستند. در بسیاری از کشور‌های اسلامی و کشور‌های یهودی، نماز ظهر جمعه اهمیت قابل‌توجهی دارد و مهم است که کارکنان در روز تعطیل برای شرکت در آن داشته باشند. با این حال، در میان کشور‌های خاورمیانه روند رو به رشدی برای انتقال به تعطیلات آخر هفته شنبه و یکشنبه وجود دارد. اعتقاد بر این است که این تغییر با توجه به قدرت‌های اقتصادی بین‌المللی، مزایای اقتصادی قابل‌توجهی را برای آن کشورها ارائه می‌دهد.
به عنوان مثال، امارات متحده عربی قبلاً تعطیلات آخر هفته جمعه و شنبه را دنبال می‌کرد، اما در سال ۲۰۲۲ به تعطیلات آخر هفته شنبه و یکشنبه با نیم روز در روز جمعه برای اقامه نماز تغییر کرد. با این حال، شایان ذکر است که بسیاری از کسب‌وکار‌ها ممکن است همچنان برای نماز عصر جمعه تعطیل شوند که احتمالاً در سایر مناطق با اکثریت مسلمان که شنبه و یکشنبه را به عنوان روز‌های رسمی آخر هفته خود می‌دانند، همینطور است.
در مالزی، بیشتر نقاط کشور، از جمله کوالالامپور، شنبه و یکشنبه را به عنوان روز‌های آخر هفته تعیین می‌کنند. با این حال، چند ایالت جمعه و شنبه را به عنوان آخر هفته رسمی خود حفظ می‌کنند.
کشور‌هایی که پنجشنبه و جمعه آخر هفته را تعطیل هستند.
روز‌های پنجشنبه و جمعه زمانی در میان اکثر مسلمانان رایج بود. با این حال، بسیاری از کشور‌های خاورمیانه با اکثریت مسلمان در سال‌های اخیر به تعطیلات آخر هفته جمعه و شنبه تبدیل شده‌اند. یمن نیز، تعطیلات آخر هفته پنجشنبه و جمعه را به تعطیلات آخر هفته جمعه و شنبه تغییر داد.
کشور‌هایی که فقط یک روز آخر هفته دارند
برخی کشورها رسماً فقط یک روز آخر هفته در هفته کاری دارند. این بدان معنا نیست که همه ۶ روز در هفته کار می‌کنند، اما به طور رسمی، تنها یک روز تعطیل رسمی در هفته وجود دارد. فقط تعداد کمی از کشورها وجود دارند که تعطیلات آخر هفته را منحصراً در روز‌های جمعه، شنبه یا یکشنبه دارند که شامل کشور‌هایی مانند ایران، جیبوتی، نپال، مکزیک، کلمبیا، هندوستان و فیلیپین است.
چرا غرب به روز‌های شنبه و یکشنبه آخر هفته پایبند است؟
طبق گزارش نشنال، چندین کشور در منطقه هفته کاری خود را تغییر داده‌اند تا با کشور‌های غربی و جهان غیر عرب هماهنگ شوند تا رقابت اقتصادی را بهبود بخشند. هفته کاری در جهان عرب به طور سنتی حول محور جمعه است که مرکز آخر هفته به عنوان روز مقدس عبادت در اسلام است. در حالی که این بدان معناست که برخی از کشور‌های دارای اکثریت مسلمان، پنجشنبه و جمعه را تعطیلات آخر هفته خود قرار می‌دهند، بسیاری از آن‌ها با تعیین هفته کاری از یکشنبه تا پنج شنبه با تعطیلات آخر هفته در جمعه و شنبه به دنبال هماهنگی بیشتر با جهان غیراسلامی هستند. سپس برخی در منطقه هستند که از جدول زمانی کاری مشابه کشور‌های غربی و جهان غیر عربی برای بهبود رقابت اقتصادی و همسو شدن با بازار‌های جهانی استفاده می‌کنند.
نگاهی به روز‌های تعطیل کشور‌های منطقه
امارات‌متحده عربی جدیدترین کشوری است که از ژانویه تعطیلات آخر هفته خود را به شنبه و یکشنبه تغییر داده است.
عربستان سعودی در سال ۲۰۱۳، شروع تعطیلات دو روزه خود را از پنجشنبه تا جمعه به جمعه تا شنبه تغییر داد تا به هماهنگی روز‌های کاری و بانکی با سایر نقاط جهان کمک کند. عمان، بحرین، کویت و قطر نیز تعطیلات آخر هفته جمعه تا شنبه را تغییر داده‌اند.
لبنان (شنبه و یکشنبه)
لبنان در سال ۲۰۱۷، یک الگوی رسمی جدید از ۳۵ ساعت در هفته در ادارات دولتی با روز‌های شنبه و یکشنبه به عنوان تعطیلات آخر هفته اتخاذ کرد. اما این کشور به دنبال این بود که با این اقدام تا حد امکان مردم را راضی کند. ساعات کار بخش عمومی از دوشنبه تا پنجشنبه ۸ صبح تا ۲ بعدازظهر و جمعه از ۸ صبح تا ۱۱ صبح است و به مسلمانان اجازه می‌دهد در نماز ظهر شرکت کنند و از ساعت ۸ صبح تا ۱ بعد از ظهر شنبه با یکشنبه تعطیل است تا به مسیحیان اجازه دهد تا در مراسم دعا شرکت کنند. لبنان با در نظر گرفتن روز‌های مذهبی بسیاری در داخل کشور، دارای بیشترین تعداد تعطیلات بخش عمومی در جهان است.
تونس (شنبه و یکشنبه)
مقامات این کشور در سال ۲۰۱۶، تصمیم گرفتند روز شنبه را به عنوان روز کاری در نظر بگیرند، اما پس از آن، تونس از هفته کاری دوشنبه تا جمعه در سال ۲۰۲۱ شروع کرد. در روز جمعه، بسیاری از کسب‌وکار‌ها یک مرخصی طولانی ناهار برای نماز عصر می‌گیرند.
مراکش (شنبه و یکشنبه)
هفته کاری استاندارد در مراکش ۴۸ ساعت یا هشت ساعت در روز از دوشنبه تا جمعه است.
الجزایر (جمعه و شنبه)
این کشور از سال ۱۹۷۶ تعطیلات آخر هفته پنج شنبه تاجمعه را داشت، اما در سال ۲۰۰۹ این الگو را به جمعه تا شنبه تغییر داد.
مصر (جمعه و شنبه)
آخر هفته مصر از جمعه شروع می‌شود و تا شنبه ادامه می‌یابد. با این حال، برخی از شرکت‌های خصوصی، پنج‌شنبه‌ها عصر را در نظر می‌گیرند.
عراق (جمعه و شنبه)
در عراق، آخر هفته به جمعه و شنبه اطلاق می‌شود.
اردن (جمعه و شنبه)
هفته کاری در اردن یکشنبه تا پنج شنبه است.
لیبی (جمعه و شنبه)
مقامات لیبی در سال ۲۰۰۶، تصمیم گرفتند تعطیلات آخر هفته را به جای تعطیلات جمعه به جمعه تا شنبه تغییر دهند.