دیه سقط جنین در مرحله علقه | میزان دقیق و احکام شرعی 1403

12 ساعت پیش

خواندن این نوشته 17 دقیقه زمان می برد

دیه سقط جنین در مرحله علقه چند دینار است

دیه سقط جنین در مرحله علقه، که جنین در آن به شکل خون بسته شده است و معمولاً حدود ۴۰ تا ۸۰ روز پس از لقاح را شامل می شود، بر اساس فقه اسلامی و نظر اکثر مراجع عظام تقلید، ۴۰ دینار شرعی تعیین شده است. این مبلغ معادل ۴۰ مثقال شرعی طلای خالص می باشد که با آگاهی از قیمت روز طلا، می توان معادل ریالی آن را محاسبه کرد. این موضوع از جمله مباحث حساس و پیچیده ای در فقه اسلامی است که ابعاد گسترده ای از حرمت حیات تا مسئولیت های شرعی و مالی را در بر می گیرد.

موضوع دیه سقط جنین، به ویژه در مراحل ابتدایی رشد، همواره محل پرسش و تأمل بسیاری بوده است. در مواجهه با این مسئله شرعی و اخلاقی، نیاز به درکی عمیق و جامع از مبانی فقهی و جزئیات احکام آن احساس می شود. این مقاله کوششی است برای گشودن گره ها، پاسخ به ابهامات و ارائه راهنمایی مستدل و کاربردی درباره دیه سقط جنین در مرحله علقه و سایر مراحل رشد. گویی در این مسیر، شما را همراهی می کنیم تا با دقت و وضوح، لایه های مختلف این حکم را آشکار سازیم؛ از مبانی حرمت حیات در اسلام گرفته تا جزئیات مراحل رشد جنین و نحوه محاسبه دقیق دیه به مثقال طلا و معادل ریالی آن. نگاهی دقیق به نظرات مراجع عظام تقلید نیز ارائه می شود تا گستره دیدگاه ها را روشن تر سازد و راهنمای عمل شما در شرایط خاص باشد.

مبانی شرعی سقط جنین و حرمت آن

زندگی، از همان لحظات نخستین شکل گیری، در مکتب اسلام جایگاه ویژه ای دارد و با قداست و حرمت فراوان نگریسته می شود. از این رو، سقط جنین، به معنای از بین بردن عمدی یا غیرعمدی حمل پیش از موعد طبیعی تولد، در فقه اسلامی عملی حرام و گناه کبیره محسوب می شود. این حرمت ریشه در اعتقاد به روح الهی و ارزش ذاتی هر موجود زنده دارد که از لحظه انعقاد نطفه، مراحل تکامل خود را آغاز می کند.

اندیشه سقط جنین، خواه به دلیل ناآگاهی از احکام الهی یا به هر سبب دیگری، می تواند پیامدهای روحی و روانی عمیقی برای فرد و جامعه به دنبال داشته باشد. پرداخت دیه در این زمینه، تنها یک جبران مالی نیست، بلکه نمادی از احترام به حیات و پذیرش مسئولیت در قبال عملی است که بر خلاف اراده الهی و مسیر طبیعی خلقت رخ داده است. در کنار دیه، فرد مرتکب این عمل، در بسیاری از موارد باید کفاره نیز بپردازد که جنبه جبران گناه و تطهیر روحی دارد.

تعریف شرعی سقط جنین از دیدگاه فقه اسلامی

سقط جنین از دیدگاه فقه اسلامی، به هر عملی اطلاق می شود که منجر به خروج غیرطبیعی جنین از رحم مادر پیش از تکمیل دوره بارداری و زنده ماندن آن شود. این عمل، فارغ از اینکه در کدام مرحله از رشد جنین اتفاق بیفتد، مشمول احکام خاص خود است. حتی اگر جنین هنوز به صورت نطفه باشد و روح در آن دمیده نشده باشد، باز هم از بین بردن آن حرام است و دیه دارد، زیرا بالقوه دارای حیات و استعداد انسان شدن است.

حرمت سقط جنین و گناه کبیره بودن آن

سقط جنین، عملی است که نه تنها پیامدهای حقوقی و مالی (همچون دیه) دارد، بلکه از نظر شرعی گناهی بزرگ شمرده می شود. کتب فقهی و رساله های عملیه مراجع عظام تقلید به وضوح بر حرمت این عمل تأکید می کنند. این حرمت، به حدی است که حتی با رضایت پدر و مادر نیز سلب نمی شود و موجب ساقط شدن دیه و کفاره نخواهد شد، مگر در موارد بسیار محدود و استثنائی که به حفظ جان مادر بستگی دارد.

تفاوت دیه و کفاره در سقط جنین

در فقه اسلامی، دیه و کفاره دو مفهوم متمایز هستند که هر یک وظیفه خاص خود را بر عهده دارند:

دیه: یک مجازات مالی است که به منظور جبران خسارت وارده به اولیای دم (در اینجا، وارثین جنین) پرداخت می شود. این مبلغ، ارزش مالی حیات از دست رفته را در نظر می گیرد و باید به صاحبان حق پرداخت شود. میزان دیه بر اساس مراحل رشد جنین و جنسیت (پس از دمیده شدن روح) متفاوت است.
کفاره: یک عمل عبادی است که به منظور جبران گناه و تقصیر شرعی انجام می شود. در مورد سقط جنین، معمولاً شامل روزه گرفتن برای مدت معین (مانند دو ماه متوالی) یا اطعام فقراست. کفاره جنبه شخصی دارد و فرد مرتکب باید آن را ادا کند تا از گناه خود توبه کند و بخشش الهی را بجوید. این دو، یعنی دیه و کفاره، از یکدیگر مستقل هستند و ارتکاب سقط جنین ممکن است هر دوی آن ها را واجب سازد.

مراحل رشد جنین در فقه و میزان دیه هر مرحله

مسیر شگفت انگیز تکامل جنین، از نطفه ای ناچیز تا انسانی کامل، در فقه اسلامی با دقتی مثال زدنی مورد توجه قرار گرفته است. این مراحل که از لحظه انعقاد نطفه آغاز می شود، نه تنها نشان دهنده عظمت خلقت است، بلکه مبنای تعیین میزان دیه در صورت سقط جنین نیز قرار می گیرد. هر مرحله، با ویژگی های خاص خود، ارزش شرعی متفاوتی برای دیه دارد، که گویی هر گام در این مسیر، به ارزش و قداست جنین می افزاید.

تقسیم بندی مراحل رشد جنین در فقه، عموماً به چند دوره ۴۰ روزه انجام می شود که هر یک از آن ها دارای نام و دیه مشخصی است. این تقسیم بندی به درک بهتر چگونگی محاسبه دیه و اهمیت هر مرحله از تکوین حیات کمک می کند.

مرحله نطفه: آغاز حیات (اولین ۴۰ روز)

نخستین دوره، که از لحظه انعقاد نطفه تا پایان ۴۰ روز اول را در بر می گیرد، مرحله نطفه نام دارد. در این زمان، جنین به صورت یک سلول واحد یا تجمعی از سلول های اولیه است که هنوز شکل و شمایل مشخصی به خود نگرفته است. هرچند که در این مرحله، ظاهر انسانی مشهود نیست، اما فقه اسلامی بر قداست همین آغازین نقطه از حیات تأکید دارد.

تعریف و ویژگی ها: مجموعه سلول های اولیه و شکل گیری نطفه در رحم.
میزان دیه: در این مرحله، دیه سقط جنین ۲۰ دینار شرعی (معادل ۲۰ مثقال شرعی طلا) تعیین شده است.

دیه سقط جنین در مرحله علقه: ۴۰ دینار

پس از مرحله نطفه، جنین وارد دوره دوم ۴۰ روزه خود می شود که به آن مرحله علقه می گویند. این مرحله از روز ۴۱ تا حدود روز ۸۰ پس از لقاح را شامل می شود و با تغییرات چشمگیری در وضعیت جنین همراه است. در این زمان، سلول ها به شکل یک قطعه خون بسته شده و آویزان به دیواره رحم در می آیند، که نام علقه به همین معنا اشاره دارد.

تعریف و مشخصات: علقه به معنای خون بسته شده و چسبیده است. در این مرحله، جنین به صورت توده ای از خون است که در حال تغذیه و رشد است. هرچند هنوز اندام های مشخصی پدیدار نشده اند، اما فرآیند تکوینی با سرعت ادامه دارد.
میزان دقیق دیه: در این مرحله، دیه سقط جنین ۴۰ دینار شرعی تعیین شده است. این مبلغ، معادل ۴۰ مثقال شرعی طلا است.

دیه سقط جنین در مرحله علقه، که جنین به شکل خون بسته شده است، ۴۰ دینار شرعی است که نمادی از ارزش فزاینده حیات در مراحل تکوینی است.

مرحله مضغه: پاره گوشت (۴۰ روز سوم)

در ادامه روند رشد، از روز ۸۱ تا حدود روز ۱۲۰، جنین وارد مرحله مضغه می شود. مضغه به معنای پاره گوشت است و در این دوره، جنین شکلی شبیه به یک تکه گوشت جویده شده پیدا می کند. این مرحله، نشانگر پیشرفت بیشتر در تکوین اندام ها و بافت هاست، هرچند که هنوز تفکیک واضحی از اعضای بدن وجود ندارد.

تعریف و مشخصات: در این دوره، جنین شبیه به پاره ای از گوشت است که هنوز استخوان بندی و صورت بندی مشخصی ندارد.
میزان دیه: دیه سقط جنین در مرحله مضغه، ۶۰ دینار شرعی (معادل ۶۰ مثقال شرعی طلا) تعیین شده است.

مرحله استخوان بندی

پس از مرحله مضغه، جنین وارد فاز استخوان بندی می شود. این مرحله با شروع تشکیل غضروف ها و سپس استخوان ها مشخص می شود. در این زمان، چارچوب اصلی بدن جنین شروع به شکل گیری می کند، اما هنوز پوشش گوشتی کاملی بر روی آن وجود ندارد.

تعریف و مشخصات: تشکیل استخوان ها و اسکلت اولیه بدن، در حالی که هنوز گوشت و عضلات به طور کامل روی آن قرار نگرفته اند.
میزان دیه: دیه سقط جنین در مرحله استخوان بندی، ۸۰ دینار شرعی (معادل ۸۰ مثقال شرعی طلا) است.

مرحله لحم (رویش گوشت و صورت بندی)

در این دوره، که پیش از دمیده شدن روح است، لحم (گوشت) بر استخوان ها می روید و صورت بندی جنین کامل تر می شود. اندام ها و اعضای مختلف بدن به تدریج تمایز یافته و شکل انسانی به جنین داده می شود. در این مرحله، جنین به انسانیت نزدیک تر می شود و ارزش حیات آن به اوج می رسد.

تعریف و مشخصات: جنین به صورت یک انسان کامل درمی آید، با گوشت، عضلات و صورت بندی مشخص، اما هنوز روح در آن دمیده نشده است.
میزان دیه: دیه سقط جنین در مرحله لحم، ۱۰۰ دینار شرعی (معادل ۱۰۰ مثقال شرعی طلا) است.

مرحله ولوج روح (دمیده شدن روح)

مرحله ولوج روح، یکی از مهم ترین نقاط عطف در تکامل جنین است. این واقعه معمولاً پس از پایان چهار ماهگی (حدود ۱۲۰ روز) رخ می دهد و جنین از این پس به موجودی دارای روح و حیات کامل تبدیل می شود. از این مرحله به بعد، احکام شرعی مربوط به جنین تغییرات عمده ای پیدا می کند.

اهمیت این مرحله و تغییر حکم: پس از دمیده شدن روح، جنین موجودی مستقل و دارای حیات کامل محسوب می شود و سقط آن به منزله قتل یک نفس محترمه است.
میزان دیه: در این مرحله، دیه به طور قابل ملاحظه ای افزایش می یابد. اگر جنین پسر باشد، دیه آن هزار دینار شرعی (معادل ۱۰۰۰ مثقال شرعی طلا) و اگر دختر باشد، پانصد دینار شرعی (معادل ۵۰۰ مثقال شرعی طلا) است.
لزوم پرداخت کفاره: علاوه بر دیه، پرداخت کفاره (که معمولاً دو ماه روزه متوالی است) نیز بر فرد مرتکب واجب می شود.
حکم قصاص: تا زمانی که جنین زنده به دنیا نیامده باشد، حکم قصاص بر آن جاری نمی شود؛ اما پس از دمیده شدن روح، از بین بردن آن گناهی بزرگ با تبعات شرعی و اخلاقی عمیق است.

راهنمای عملی محاسبه و معادل سازی دیه به ریال

درک مقادیر دیه به دینار شرعی، ممکن است برای بسیاری از افراد ملموس نباشد. بنابراین، دانستن چگونگی تبدیل این واحدهای شرعی به معادل ریالی، یک گام اساسی برای شفافیت و کاربردی شدن این احکام است. این بخش، مانند یک راهنمای گام به گام، شما را در مسیر محاسبه دیه همراهی می کند تا بتوانید به سادگی، ارزش واقعی دیه را درک کنید.

دینار شرعی و مثقال طلا: تعریف دقیق

برای شروع هرگونه محاسبه، ابتدا باید تعاریف پایه ای را روشن کنیم:

دینار شرعی: در فقه اسلامی، یک دینار شرعی معادل یک مثقال شرعی طلا در نظر گرفته می شود. این واحد اندازه گیری، در احکام مربوط به دیه و برخی دیگر از مسائل شرعی کاربرد دارد.
یک مثقال شرعی طلا: این واحد اندازه گیری با مثقال معمولی که در بازار رایج است، متفاوت است. یک مثقال شرعی طلا، معادل دقیق ۳.۶ گرم طلای خالص (۱۸ نخود) است.
تفاوت با مثقال معمولی: مثقال معمولی یا صیرفی که در بازار طلا استفاده می شود، حدود ۴.۶ گرم است. این تفاوت، بسیار مهم است و عدم توجه به آن می تواند منجر به خطای بزرگ در محاسبه دیه شود. بنابراین، همواره باید معیار ۳.۶ گرمی مثقال شرعی را مد نظر قرار داد.

چگونه معادل ریالی دیه را محاسبه کنیم؟

محاسبه معادل ریالی دیه، یک فرآیند ساده و گام به گام است که با داشتن قیمت روز طلا، به راحتی قابل انجام است. در اینجا، این روش به تفصیل شرح داده می شود:

استعلام قیمت روز طلا: اولین گام، به دست آوردن قیمت روز یک گرم طلای ۱۸ عیار از منابع معتبر است. می توانید این قیمت را از وب سایت های اتحادیه طلا و جواهر، بانک مرکزی، یا صرافی های معتبر استعلام کنید. فرض کنید قیمت هر گرم طلای ۱۸ عیار در روز محاسبه، ۳,۰۰۰,۰۰۰ ریال باشد.
تبدیل عیار طلا (در صورت نیاز): در ایران، قیمت طلا معمولاً بر اساس عیار ۱۸ اعلام می شود. اگر منبع شما قیمت طلای ۲۴ عیار را ارائه داد، باید آن را به طلای ۱۸ عیار تبدیل کنید. (قیمت طلای ۲۴ عیار * ۱۸ / ۲۴).
محاسبه ارزش یک مثقال شرعی طلا: با استفاده از قیمت یک گرم طلای ۱۸ عیار و دانستن اینکه یک مثقال شرعی معادل ۳.۶ گرم طلای خالص است، می توانید ارزش ریالی یک مثقال شرعی را محاسبه کنید:

ارزش یک مثقال شرعی طلا = قیمت یک گرم طلای ۱۸ عیار * ۳.۶ گرم

مثال: ۳,۰۰۰,۰۰۰ ریال (قیمت یک گرم طلا) * ۳.۶ = ۱۰,۸۰۰,۰۰۰ ریال
اعمال تعداد دینار به مبلغ یک مثقال شرعی: اکنون، کافی است تعداد دینارهای دیه مربوط به مرحله مورد نظر را در ارزش ریالی یک مثقال شرعی طلا ضرب کنید:

معادل ریالی دیه = تعداد دینار * ارزش یک مثقال شرعی طلا

مثال عملی و گام به گام محاسبه برای دیه علقه

برای روشن تر شدن موضوع، بیایید دیه سقط جنین در مرحله علقه را با یک مثال فرضی محاسبه کنیم:

تعداد دینار برای مرحله علقه: ۴۰ دینار
قیمت فرضی هر گرم طلای ۱۸ عیار: ۳,۰۰۰,۰۰۰ ریال
گام اول: محاسبه ارزش یک مثقال شرعی طلا:
۳,۰۰۰,۰۰۰ ریال/گرم * ۳.۶ گرم/مثقال شرعی = ۱۰,۸۰۰,۰۰۰ ریال برای یک مثقال شرعی
گام دوم: محاسبه معادل ریالی دیه علقه:
۴۰ دینار * ۱۰,۸۰۰,۰۰۰ ریال/مثقال شرعی = ۴۳۲,۰۰۰,۰۰۰ ریال

بنابراین، با این قیمت فرضی طلا، دیه سقط جنین در مرحله علقه حدود ۴۳۲,۰۰۰,۰۰۰ ریال خواهد بود. این رقم هر روز با نوسانات قیمت طلا تغییر خواهد کرد، لذا باید در زمان محاسبه، آخرین قیمت ها را استعلام کرد.

امکان پرداخت دیه با نقره نیز وجود دارد. بر اساس فقه اسلامی، به ازای هر مثقال طلا، ۱۰ درهم نقره نیز قابل پرداخت است. برای محاسبه آن، باید قیمت روز نقره را به ازای یک درهم (که هر ۱۰ درهم معادل یک مثقال شرعی نقره است) استعلام کرده و به همین روش محاسبات را انجام داد. این گزینه ممکن است در شرایط خاص، انتخاب مناسبی باشد.

مسئولیت پرداخت و دریافت دیه سقط جنین

مسئله سقط جنین، ابعاد حقوقی و شرعی پیچیده ای دارد که تعیین مسئولیت پرداخت دیه و شناسایی گیرندگان آن را ضروری می سازد. در این بخش، به وضوح روشن می شود که چه کسی باید دیه را بپردازد و چه کسی حق دریافت آن را دارد، تا در صورت لزوم، افراد بتوانند با آگاهی کامل عمل کنند.

چه کسی دیه را پرداخت می کند؟

مسئولیت پرداخت دیه سقط جنین بر عهده کسی است که به طور مستقیم یا غیرمستقیم، عامل سقط بوده است. این عامل می تواند اشخاص مختلفی باشند:

مباشر در سقط: این فرد، کسی است که به طور مستقیم اقدام به سقط جنین کرده است. این مباشر می تواند:
- مادر: اگر مادر خود با خوردن دارو، انجام اعمال خاص یا هر روش دیگری، باعث سقط جنین شود، دیه بر عهده اوست.
- پدر: اگر پدر با ضرب و جرح مادر یا هر اقدام دیگری، منجر به سقط جنین شود، مسئول پرداخت دیه است.
- پزشک یا کادر درمانی: اگر پزشک یا هر یک از کادر درمانی، بدون مجوز شرعی یا قانونی، اقدام به سقط جنین کنند، دیه بر عهده آن ها خواهد بود.
- شخص ثالث: هر فرد دیگری که با اقدامات خود، اعم از ضرب و جرح یا تهدید، سبب سقط جنین شود، مباشر محسوب شده و مسئولیت پرداخت دیه را دارد.
تقسیم مسئولیت در صورت مشارکت: گاهی اوقات، سقط جنین نتیجه مشارکت چند نفر است (مثلاً مادر و پزشک، یا پدر و شخص ثالث). در چنین مواردی، مسئولیت پرداخت دیه بین افراد مشارکت کننده تقسیم می شود. میزان سهم هر یک، بر اساس میزان تأثیرگذاری او در وقوع سقط تعیین می گردد.
تأثیر رضایت والدین بر مسئولیت و سهم دیه: حتی اگر والدین (پدر و مادر) به سقط جنین رضایت داشته باشند، این رضایت از حرمت شرعی عمل نمی کاهد و دیه ساقط نمی شود. در مواردی که مادر با میل و اختیار، خود را در اختیار طبیب قرار دهد که سقط کند، معمولاً نیمی از دیه بر عهده اوست و نیمی دیگر بر عهده طبیب، مگر اینکه تفاوت در فعل و تأثیرگذاری بیشتر یکی از آن ها ثابت شود. اگر والدین رضایت دهند اما مباشر کس دیگری باشد، باز هم مباشر مسئول دیه است، اما ورثه ای که رضایت داده اند از سهم دیه محروم می شوند.

دیه سقط جنین به چه کسی تعلق می گیرد؟

دیه سقط جنین به وارثین جنین تعلق می گیرد، با این شرط که خود آن وارث، مباشر در سقط نبوده باشد. تعیین وارثین بر اساس طبقات ارث در فقه اسلامی صورت می گیرد:

طبقات ارث:
- پدر و مادر: در غیاب فرزندان جنین، پدر و مادر جزء اولین طبقه وارثان هستند. اگر مباشر در سقط مادر بوده باشد، دیه به پدر می رسد و بالعکس.
- فرزندان جنین: اگر جنین سقط شده خود فرزندانی داشته باشد (که البته در مورد جنین نارس معمولاً مصداق ندارد اما از نظر تئوری ممکن است مثلاً جنین دو قلو بوده و یکی زنده مانده)، دیه به فرزندانش تعلق می گیرد.
- سایر طبقات: در صورت نبودن طبقات اول، دیه به سایر ورثه نسبی جنین، بر اساس قواعد ارث، پرداخت می شود.
موارد استثنا: کسی که مباشر در سقط بوده، از دیه ارث نمی برد. این حکم برای جلوگیری از بهره مندی فرد از عملی است که خود مرتکب آن شده و از نظر شرعی حرام است. به عنوان مثال، اگر مادر خود باعث سقط جنین شود، نمی تواند از دیه سقط جنین خود ارث ببرد؛ در این صورت، سهم او به دیگر ورثه جنین می رسد.
تأثیر عفو ورثه و سقوط دیه: ورثه جنین حق دارند که از دریافت دیه صرف نظر کنند و عامل سقط را ببخشند. در این صورت، دیه ساقط می شود. البته، این عفو تنها مربوط به جنبه مالی (دیه) است و جنبه گناه شرعی (که مستلزم توبه و کفاره است) به قوت خود باقی می ماند.

نظرات مراجع عظام تقلید

در مسائل فقهی، مراجعه به نظرات مراجع عظام تقلید برای درک دقیق و عمل به احکام شرعی از اهمیت بالایی برخوردار است. اگرچه در موضوع حرمت سقط جنین و لزوم پرداخت دیه، اتفاق نظر کلی وجود دارد، اما ممکن است در برخی جزئیات یا شرایط خاص، تفاوت هایی در دیدگاه ها مشاهده شود. این بخش به بررسی و مقایسه نظرات برخی از مراجع بزرگوار می پردازد تا تصویری جامع تر از این موضوع ارائه دهد.

آیت الله خامنه ای (مد ظله العالی)

ایشان سقط جنین را شرعاً حرام می دانند و آن را در هیچ حالتی جایز نمی شمارند، مگر در مواردی که ادامه بارداری جان مادر را به خطر بیندازد و چاره ای جز سقط نباشد (و آن هم قبل از دمیده شدن روح). ایشان بر لزوم توبه جدی و پرداخت دیه تأکید دارند. مقادیر دیناری دیه را مشابه همان مبالغی که پیش تر ذکر شد، می فرمایند:

علقه: ۴۰ دینار
مضغه: ۶۰ دینار
استخوان بدون گوشت: ۸۰ دینار
دیه به وارث جنین تعلق می گیرد، به جز وارثی که مباشر در سقط بوده است. دینار شرعی را نیز معادل ۳.۶ گرم طلای خالص می دانند.

آیت الله مکارم شیرازی (مد ظله العالی)

حضرت آیت الله مکارم شیرازی نیز سقط جنین را حرام می دانند. با این حال، ایشان در مواردی خاص و پیش از دمیده شدن روح، سقط را مشروطاً جایز می دانند؛ مثلاً اگر باقیماندن جنین و تولد ناقص آن به تأیید اهل اطلاع متدین، باعث عسر و حرج شدید برای پدر و مادر گردد. در این صورت نیز احتیاطاً باید دیه پرداخت شود. ایشان مقادیر دیه را بر حسب مثقال معمولی طلا (که ۱ مثقال معمولی حدوداً معادل ۴.۶ گرم است) بیان می کنند که با مثقال شرعی (۳.۶ گرم) متفاوت است:

نطفه (۲۰ روز اول): ۱۵ مثقال معمولی طلا
علقه (۲۰ روز دوم): ۳۰ مثقال معمولی طلا
مضغه (۲۰ روز سوم): ۴۵ مثقال معمولی طلا
عظام (۲۰ روز چهارم): ۶۰ مثقال معمولی طلا
لحم (۲۰ روز پنجم، قبل از کامل شدن خلقت و حرکت جنین): ۷۵ مثقال معمولی طلا
پس از دمیدن روح، دیه کامل برای پسر و نصف دیه کامل برای دختر.

ایشان تأکید دارند که دیه بر عهده کسانی است که در سقط دست داشته اند و اگر مادر با میل و اختیار خود را در اختیار طبیب قرار دهد، نیمی از دیه بر عهده اوست.

آیت الله صافی گلپایگانی (مد ظله العالی)

حضرت آیت الله صافی گلپایگانی نیز بر حرمت مطلق کشتن جنین تأکید دارند و آن را در هیچ حالتی جایز نمی دانند. ایشان می فرمایند که سقط جنین دیه دارد و دیه به وارث او (در صورتی که سبب سقط نباشند) می رسد. همچنین، اگر روح در جنین دمیده شده باشد، علاوه بر دیه، کفاره قتل نیز واجب است. ایشان نیز مانند سایر مراجع، معتقدند که تا زمانی که جنین زنده به دنیا نیامده باشد، حکم قصاص بر آن جاری نمی شود.

آیت الله وحید خراسانی (دام ظله)

ایشان نیز مانند سایر مراجع، سقط جنین را حرام و دارای دیه می دانند و مقادیر دیناری دیه را مشابه مبالغ پیشین ذکر می کنند، اما معادل آن را به مثقال طلای متعارف بیان می نمایند:

نطفه (۴۰ روز اول): ۲۰ دینار (مطابق با ۱۵ مثقال طلای متعارف)
علقه (۴۰ روز بعد): ۴۰ دینار
مضغه (۴۰ روز بعد): ۶۰ دینار
استخوان: ۸۰ دینار
گوشت پیدا کردن: ۱۰۰ دینار
پس از دمیده شدن روح: هزار دینار برای پسر و پانصد دینار برای دختر.

ایشان در مورد مسئول پرداخت دیه می فرمایند: دیه بر عهده کسی است که متصدی عمل سقط جنین بوده است. اگر مادر سقط کرده، بر عهده مادر است؛ اگر دکتر سقط کرده، بر عهده دکتر است. در مورد گیرندگان دیه نیز می فرمایند: اگر مادر متصدی سقط باشد، دیه به پدر (یا سایر ورثه در صورت فقدان پدر) می رسد. اگر پدر متصدی باشد، دیه به مادر می رسد. اگر شخص ثالث باشد، دیه به پدر و مادر می رسد. هر کس مباشر در سقط باشد، دیه به او نمی رسد و اگر پدر و مادر به سقط جنین راضی باشند، احتیاط واجب این است که دیه به طبقه بعد داده شود و پدر و مادر دیه را نگیرند.

اگرچه مراجع عظام تقلید در حرمت سقط جنین و لزوم پرداخت دیه اتفاق نظر دارند، اما ممکن است در شرایط استثنائی جواز سقط قبل از ولوج روح یا در مقادیر معادل مثقالی تفاوت هایی در دیدگاه ها دیده شود.

جمع بندی تفاوت ها و شباهت ها

با بررسی نظرات این مراجع بزرگوار، می توان دریافت که:

حرمت مطلق سقط: اکثر مراجع بر حرمت مطلق سقط جنین تأکید دارند، با این تفاوت که برخی (مانند آیت الله مکارم شیرازی) در موارد خاص و قبل از ولوج روح، جواز مشروطی را در صورت عسر و حرج شدید برای والدین مطرح می کنند.
مقادیر دیناری دیه: در مورد مقادیر دیناری دیه در مراحل مختلف رشد، تقریباً اجماع وجود دارد، اما در تبدیل آن به مثقال (مثقال شرعی ۳.۶ گرم یا مثقال معمولی ۴.۶ گرم)، برخی تفاوت ها دیده می شود که در هنگام محاسبه عملی باید به آن دقت کرد.
مسئولیت و گیرندگان دیه: در مورد مسئولیت پرداخت دیه (مباشر) و گیرندگان آن (ورثه جنین به جز مباشر)، دیدگاه ها عموماً یکسان است.

توصیه می شود در موارد خاص و پیچیده، برای اطمینان بیشتر، مستقیماً با دفتر مرجع تقلید خود مشورت کرده و استفتاء کنید تا از حکم دقیق و منطبق با نظر ایشان مطلع شوید. این کار، آرامش خاطر بیشتری را برای عمل به تکلیف شرعی فراهم می آورد.

نتیجه گیری

مسئله دیه سقط جنین در فقه اسلامی، دریچه ای به سوی فهم عمیق ارزش و قداست حیات است. همانطور که در این مقاله آشکار شد، از لحظه انعقاد نطفه، هر مرحله از تکوین جنین، دارای حرمت و ارزش خاصی است که در قالب دیه تبلور می یابد. پاسخ به پرسش اصلی ما، یعنی دیه سقط جنین در مرحله علقه چند دینار است، با وضوح بیان شد: چهل دینار شرعی، معادل چهل مثقال شرعی طلا. این عدد، نمادی از اهمیت حیات در مرحله ای است که جنین به شکل خون بسته شده و آویزان به دیواره رحم است.

در این مسیر، چگونگی محاسبه دقیق ریالی دیه، با استفاده از فرمول های مشخص و قیمت روز طلا، تبیین شد تا ابهامات عملی رفع گردد و هر فرد بتواند با آگاهی کامل، به وظیفه شرعی و مالی خود عمل کند. همچنین، با تشریح مسئولیت ها و گیرندگان دیه، روشن شد که این حق به چه کسانی تعلق می گیرد و چه کسانی موظف به پرداخت آن هستند. نگاهی به نظرات مراجع عظام تقلید نیز، گستره فقهی این موضوع را پیش روی شما قرار داد تا بتوانید با بینش کامل تری به این مسئله بنگرید.

در نهایت، این بحث بیش از یک مسئله حقوقی یا مالی، یک دعوت به تأمل در حرمت حیات و لزوم تقوا و مسئولیت پذیری در قبال آن است. امید است این راهنمای جامع، نه تنها به روشن شدن ابهامات کمک کرده باشد، بلکه الهام بخش رویکردی مسئولانه تر و آگاهانه تر نسبت به این امر حساس باشد. در هر حال، در مواجهه با موارد خاص و پیچیده، مشورت با اهل فضل و دفاتر مراجع عظام تقلید، بهترین راه برای اطمینان از انجام صحیح وظایف شرعی است.