طلب مهریه از شوهر

مطالبه مهریه از شوهر حق قانونی هر زنی است که به محض جاری شدن عقد نکاح، مالک آن می شود. این مسیر قانونی می تواند برای بسیاری از زنان پر از ابهام و نگرانی باشد، اما با آگاهی کامل از مراحل و قوانین، زن می تواند این حق مسلم خود را احقاق کند.

مهریه، آن هدیه ارزشمندی که هنگام عقد نکاح بر عهده مرد قرار می گیرد، یکی از حقوق مالی مهمی است که شرع و قانون برای زن در نظر گرفته اند. به محض اینکه پیوند زناشویی بسته می شود، زن مالک تمامی مهریه خود می شود و می تواند هر زمان که اراده کند، آن را مطالبه کند. گاهی اوقات این مطالبه در فضایی دوستانه و با توافق انجام می شود، اما در مواقع دیگر، زن ناگزیر است که از مسیرهای قانونی برای دریافت حق خود اقدام کند. این فرآیند، هرچند ممکن است در ابتدا پیچیده به نظر برسد، اما با کسب آگاهی و راهنمایی صحیح، به سفری قابل مدیریت و نتیجه بخش تبدیل می شود. هر زنی که در این مسیر قدم می گذارد، نیاز به اطلاعات دقیق و گام به گام دارد تا بتواند با اطمینان خاطر و بهترین شیوه، حق قانونی خود را دنبال کند. این مقاله با هدف روشن کردن این مسیر، تمامی جنبه های قانونی، روش های مطالبه و نکات کلیدی را به زبانی ساده و روایت گونه پیش روی مخاطبان قرار می دهد تا هیچ ابهامی در این راه باقی نماند.

مبانی و مفاهیم حقوقی مهریه

پیش از آنکه زن قدم در راه مطالبه مهریه بگذارد، ضروری است که درک درستی از ماهیت و انواع مهریه داشته باشد. این دانش پایه، به او کمک می کند تا با دیدی بازتر و آگاهانه تر، مسیر پیش روی خود را انتخاب کند و از حقوق قانونی اش به نحو احسن دفاع کند. مهریه صرفاً یک عدد یا مبلغ ثبت شده در سند ازدواج نیست، بلکه تعهدی حقوقی با ابعاد و شرایط خاص خود است.

مهریه چیست؟ تعریف، انواع و شرایط صحت آن

مهریه را می توان تعهدی مالی دانست که مرد در زمان عقد نکاح، پرداخت آن را به زن بر عهده می گیرد. این تعهد، با امضای سند ازدواج، جنبه رسمی و قانونی پیدا می کند و به هیچ وجه مشروط به تمکین زن یا ادامه زندگی مشترک نیست؛ یعنی حتی اگر زن تمکین نکند یا زندگی زناشویی به هر دلیلی ادامه پیدا نکند، باز هم مهریه حق اوست. ماده ۱۰۸۲ قانون مدنی ایران به صراحت بیان می کند که به محض وقوع عقد نکاح، زن مالک تمامی مهریه می شود. این مالکیت، به او اختیار می دهد که هرگونه تصرفی در مهریه اش داشته باشد و هر زمان که بخواهد، آن را از شوهرش مطالبه کند.

مهریه انواع مختلفی دارد که هر کدام شرایط خاص خود را دارند:

• مهرالمسمی: این رایج ترین نوع مهریه است و به مهریه ای گفته می شود که مقدار و نوع آن (مانند سکه، ملک، وجه نقد و…) در زمان عقد با توافق طرفین مشخص و در سند ازدواج ثبت می شود. معیار اعتبار این مهریه، توافق و رضایت زوجین است.
• مهرالمثل: این نوع مهریه زمانی مطرح می شود که در عقد دائم، مهریه ای تعیین نشده باشد یا مهریه تعیین شده، به دلایلی نامشروع و باطل باشد. در این حالت، با توجه به عرف، شأن اجتماعی، خانوادگی و وضعیت زن در جامعه، میزان مهریه ای توسط کارشناس یا قاضی تعیین می شود.
• مهرالمتعه: این مهریه تنها در شرایطی به زن تعلق می گیرد که در عقد دائم، مهریه ای تعیین نشده باشد و مرد پیش از نزدیکی، زن را طلاق دهد. در این صورت، با در نظر گرفتن وضعیت مالی مرد، مبلغی به عنوان مهریه به زن پرداخت می شود.

از نظر زمان پرداخت نیز مهریه به دو دسته اصلی تقسیم می شود که در مسیر مطالبه، تفاوت های چشمگیری ایجاد می کنند:

مهریه عندالمطالبه: این نوع مهریه، رایج ترین و شناخته شده ترین شکل مهریه است. همان طور که از نامش پیداست، زن هر زمان که بخواهد، می تواند آن را از شوهرش مطالبه کند و شوهر مکلف به پرداخت آن است. در مهریه عندالمطالبه، بار اثبات تمکن مالی مرد بر عهده زن نیست و فرض بر این است که مرد توانایی پرداخت دارد، مگر اینکه خودش اعسار خود را ثابت کند.

مهریه عندالاستطاعه: در این نوع مهریه، پرداخت منوط به اثبات توانایی مالی مرد است. به عبارت دیگر، زن تنها زمانی می تواند مهریه خود را دریافت کند که ثابت کند شوهرش توانایی مالی پرداخت آن را دارد. این موضوع، پیچیدگی های بیشتری را در مسیر مطالبه ایجاد می کند، زیرا بار اثبات تمکن مالی زوج بر دوش زوجه است و زن باید با ارائه مدارک و شواهد، دارایی های شوهر را به دادگاه معرفی کند. در صورتی که مرد اثبات کند توانایی مالی ندارد، از پرداخت مهریه معاف می شود یا به صورت اقساط بسیار طولانی مدت تعیین می گردد. در مهریه عندالاستطاعه، امکان جلب و ممنوع الخروجی مرد نیز وجود ندارد.

قانون جدید مهریه و تبصره ۱۱۰ سکه

یکی از مهم ترین تحولات در حوزه مهریه، قانون جدیدی است که به ماده ۱۰۸۲ قانون مدنی الحاق شده و در قانون حمایت خانواده نیز مورد تأکید قرار گرفته است. این قانون که اغلب به تبصره ۱۱۰ سکه معروف است، سردرگمی های زیادی را برای زنان ایجاد کرده است. بسیاری تصور می کنند که زن تنها حق دریافت ۱۱۰ سکه را دارد، در حالی که این برداشت کاملاً اشتباه است.

آنچه در این قانون محدود شده، صرفاً ضمانت اجرای کیفری (جلب و حبس) زوج بابت مهریه است. این بدان معناست که اگر مهریه زن بیش از ۱۱۰ سکه باشد و مرد توانایی پرداخت آن را نداشته باشد، زن تنها می تواند برای وصول ۱۱۰ سکه اول، درخواست جلب و حبس شوهر را بکند. برای مازاد بر ۱۱۰ سکه، حق زن برای دریافت مهریه همچنان محفوظ است، اما نمی تواند به خاطر عدم پرداخت آن، شوهر را زندانی کند. در این شرایط، زن باید به دنبال توقیف اموال و دارایی های مرد باشد تا بتواند باقی مانده مهریه خود را وصول کند.

این قانون با هدف حمایت از مردان در برابر حبس های طولانی مدت به دلیل ناتوانی در پرداخت مهریه وضع شده است، اما هرگز به معنای ساقط شدن حق زن نسبت به مهریه کامل نیست. این نکته کلیدی است که هر زنی در پی طلب مهریه از شوهر باید به آن توجه داشته باشد تا انتظارات درستی از فرآیند قانونی داشته باشد. تجربه نشان داده است که بسیاری از زنان به دلیل عدم آگاهی از این تفاوت، در میانه راه دچار یأس و سرخوردگی می شوند، در حالی که می توانند با راهنمایی صحیح، حق کامل خود را پیگیری کنند.

مهریه وجه نقد و نحوه محاسبه به نرخ روز

در برخی از عقود ازدواج، مهریه به صورت وجه نقد تعیین می شود که در زمان عقد، ارزش مشخصی دارد. اما با گذشت زمان و تورم، ارزش پول کاهش می یابد و این سوال پیش می آید که مهریه وجه نقد چگونه محاسبه می شود. تبصره اول ماده ۱۰۸۲ قانون مدنی به صراحت این موضوع را روشن کرده است: «چنانچه مهریه وجه رایج باشد متناسب با تغییر شاخص قیمت سالانه زمان تأدیه نسبت به سال اجرای عقد که توسط بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران تعیین می گردد و به زن پرداخت خواهد شد مگر اینکه زوجین در حین اجرای عقد به نحو دیگری تراضی کرده باشند.»

این بدان معناست که مهریه وجه نقد، باید به نرخ روز محاسبه و به زن پرداخت شود. برای مثال، اگر مهریه ای در سال ۱۳۸۰ به مبلغ ۱۰ میلیون تومان تعیین شده باشد، در سال ۱۴۰۳ باید معادل روز آن پرداخت شود، نه همان مبلغ ۱۰ میلیون تومان. بانک مرکزی هر ساله شاخص قیمت ها را اعلام می کند و بر اساس این شاخص، ارزش روز مهریه محاسبه می شود.

دو نکته بسیار مهم در مورد محاسبه مهریه وجه نقد وجود دارد که باید به آن ها توجه کرد:

1. تاریخ فوت زوج: اگر مرد فوت کند، مهریه زن تا تاریخ فوت او به نرخ روز محاسبه می شود، نه تاریخ انحصار وراثت یا درخواست مطالبه مهریه توسط زن.
2. تاریخ پرداخت: ملاک محاسبه نرخ روز، تاریخ واقعی پرداخت مهریه توسط شوهر است، نه تاریخ اقامه دعوی یا تقدیم دادخواست توسط زن. این یعنی اگر پرونده ای چندین سال طول بکشد، مرد باید مهریه را به نرخ روزی که واقعاً آن را پرداخت می کند، بپردازد.

این قانون، حقوق زنان را در برابر کاهش ارزش پول حفظ می کند و به آن ها اطمینان می دهد که مهریه شان با گذر زمان، ارزش خود را از دست نخواهد داد. این بخش از قانون، به زنان کمک می کند تا در مسیر طلب مهریه از شوهر، به حق واقعی و ارزش فعلی آن دست یابند.

مسیرهای قانونی مطالبه مهریه از شوهر

برای زنی که قصد دارد مهریه خود را مطالبه کند، دو مسیر قانونی اصلی وجود دارد: از طریق اداره ثبت اسناد و املاک یا از طریق دادگاه خانواده. هر یک از این مسیرها، ویژگی ها، مزایا و معایب خاص خود را دارند که انتخاب یکی از آن ها به شرایط خاص زن، وضعیت مالی شوهر و نوع مهریه بستگی دارد. زن باید با آگاهی کامل از هر دو روش، بهترین و مؤثرترین راه را برای خود برگزیند تا در این سفر حقوقی، به نتیجه دلخواه خود برسد.

روش اول: مطالبه مهریه از طریق اداره ثبت اسناد و املاک

مطالبه مهریه از طریق اداره ثبت اسناد و املاک، یکی از روش هایی است که در صورت وجود سند رسمی ازدواج و شناسایی اموال مشخص از سوی شوهر، می تواند بسیار کارآمد باشد. این روش به ویژه برای زنانی که به دنبال سرعتی نسبی و هزینه های کمتر هستند، جذابیت دارد.

مزایای انتخاب این روش

• سرعت نسبی بالا در صورت شناسایی اموال: اگر زن بتواند اموال شوهر را معرفی کند، روند توقیف و پیگیری از طریق ثبت، معمولاً سریع تر از دادگاه پیش می رود. این موضوع به زن کمک می کند تا در زمان کوتاه تری به حق خود برسد.
• کم هزینه تر بودن: در این روش، نیازی به پرداخت هزینه های دادرسی گزافی که در دادگاه ها مطالبه می شود، نیست. این مزیت مالی، بار سنگینی را از دوش زن برمی دارد و او را برای پیگیری حقش دلگرم تر می کند.
• امکان ممنوع الخروج کردن زوج: از طریق اداره ثبت، زن می تواند به راحتی درخواست ممنوع الخروجی شوهر را بدهد. این اقدام می تواند اهرم فشاری قوی برای ترغیب شوهر به پرداخت مهریه باشد، به خصوص اگر شوهر قصد سفر به خارج از کشور را داشته باشد.

مراحل گام به گام مطالبه از ثبت

مسیر مطالبه مهریه از طریق ثبت، مراحلی مشخص و گام به گام دارد که هر زن باید با دقت آن ها را طی کند:

1. مراجعه به دفتر ازدواج و طلاق جهت درخواست صدور اجراییه: در اولین قدم، زن باید به دفترخانه ای مراجعه کند که عقد ازدواج در آن ثبت شده است. در آنجا، زن درخواست صدور اجراییه مهریه را تقدیم می کند. این اجراییه، سندی رسمی است که حق زن برای مطالبه مهریه را تأیید می کند.
2. ارائه اجراییه به اداره اجرای ثبت اسناد: پس از دریافت اجراییه، زن باید آن را به اداره اجرای ثبت اسناد و املاک محل اقامت شوهر یا محل وقوع مال شوهر، ارائه دهد. در این مرحله، پرونده اجرایی تشکیل می شود.
3. معرفی و شناسایی اموال زوج: این مرحله یکی از حیاتی ترین بخش ها در روش ثبتی است. زن باید اموال و دارایی های شوهر را به اداره ثبت معرفی کند. این اموال می تواند شامل ملک، خودرو، حساب بانکی، سهام، حقوق بازنشستگی و هر دارایی دیگری باشد. هرچه زن اطلاعات دقیق تری از اموال شوهر داشته باشد، روند کار سریع تر پیش می رود. اداره ثبت نیز می تواند برای شناسایی اموال، استعلاماتی از سازمان های مربوطه (مانند اداره ثبت اسناد، بانک مرکزی، راهور) انجام دهد.
4. توقیف اموال و مزایده: پس از شناسایی اموال، اداره ثبت اقدام به توقیف آن ها می کند. اگر شوهر پس از ابلاغ اجراییه، ظرف مدت ۱۰ روز اقدام به پرداخت مهریه نکند، اموال توقیف شده به مزایده گذاشته می شوند و مبلغ حاصل از مزایده برای پرداخت مهریه زن به کار گرفته می شود.

مدت زمان تقریبی این مراحل بستگی به سرعت شناسایی اموال و میزان همکاری طرفین دارد. با این حال، زن باید صبور باشد و با دقت مراحل را پیگیری کند. همراهی با یک وکیل متخصص می تواند این فرآیند را برای او آسان تر و مؤثرتر سازد.

معایب و محدودیت های روش ثبتی

با وجود مزایای ذکر شده، روش ثبتی نیز محدودیت ها و چالش های خاص خود را دارد که زن باید از آن ها آگاه باشد:

• تنها در صورت وجود اموال قابل شناسایی و توقیف مؤثر است: اگر شوهر هیچ مال و دارایی قابل شناسایی و توقیفی نداشته باشد، یا اموال خود را به نام دیگران منتقل کرده باشد، روش ثبتی عملاً بی اثر می شود. این یکی از بزرگ ترین چالش ها در این مسیر است.
• عدم امکان جلب و حبس زوج از طریق ثبت: همان طور که پیش تر اشاره شد، اداره ثبت اختیار جلب و حبس مرد را ندارد. تنها اهرم فشار آن، ممنوع الخروجی است. اگر زن به دنبال جلب شوهر برای پرداخت مهریه (تا سقف ۱۱۰ سکه) باشد، باید به دادگاه مراجعه کند.
• چالش در صورت عدم شناسایی اموال توسط زوجه: اگر زن نتواند اطلاعات کافی در مورد اموال شوهر ارائه دهد و اداره ثبت نیز در شناسایی اموال به نتیجه نرسد، پرونده ممکن است بدون نتیجه بماند و زن مجبور به طی مسیر دادگاهی شود.

در نهایت، انتخاب روش ثبتی نیازمند بررسی دقیق شرایط مالی شوهر و توانایی زن در شناسایی اموال اوست. زن در این مرحله باید با یک مشاوره حقوقی، بهترین تصمیم را برای احقاق حق خود بگیرد.

روش دوم: مطالبه مهریه از طریق دادگاه خانواده

مسیر مطالبه مهریه از طریق دادگاه خانواده، برای بسیاری از زنان، به ویژه آنهایی که شوهرانشان اموال قابل شناسایی ندارند یا قصد فرار از پرداخت دارند، تنها راهکار مؤثر است. این روش، هرچند ممکن است طولانی تر به نظر برسد، اما ضمانت های اجرایی قوی تری را برای زن فراهم می کند.

مزایای انتخاب این روش

مطالبه مهریه از طریق دادگاه، ویژگی هایی دارد که آن را در برخی شرایط به گزینه ای مطلوب تر تبدیل می کند:

• امکان جلب و حبس زوج تا سقف ۱۱۰ سکه: این مهم ترین مزیت روش دادگاهی است. اگر شوهر با وجود توانایی مالی، از پرداخت مهریه (تا سقف ۱۱۰ سکه) خودداری کند و اعسار خود را نیز ثابت نکند، دادگاه می تواند حکم جلب و حبس او را صادر کند. این اهرم فشار قوی، بسیاری از مردان را وادار به پرداخت مهریه می کند.
• کارآمدی بیشتر در شرایطی که زوج مالی برای توقیف ندارد یا اموالش پنهان است: در مواردی که شوهر اموالی ندارد یا اموال خود را پنهان کرده و زن قادر به شناسایی آن ها نیست، دادگاه می تواند با صدور حکم اعسار و تقسیط مهریه، مرد را ملزم به پرداخت اقساطی کند و در صورت عدم پرداخت اقساط، حکم جلب او را صادر نماید.
• امکان صدور قرار تأمین خواسته: این قرار یکی از ابزارهای حیاتی برای زن است. با درخواست تأمین خواسته، دادگاه می تواند قبل از ابلاغ دادخواست مطالبه مهریه به شوهر، اموال او را توقیف کند. این اقدام از انتقال و پنهان سازی اموال توسط شوهر جلوگیری می کند و حق زن را حفظ می نماید.

مراحل گام به گام مطالبه از دادگاه

پیگیری مطالبه مهریه از طریق دادگاه، فرآیندی ساختارمند دارد که زن باید مرحله به مرحله آن را دنبال کند:

1. تهیه و تنظیم دادخواست مطالبه مهریه: در ابتدا، زن باید با کمک وکیل یا مشاور حقوقی، یک دادخواست دقیق و کامل تنظیم کند. این دادخواست باید شامل مشخصات کامل زوجین، خواسته (یعنی مطالبه مهریه)، ادله اثبات دعوی (مانند سند ازدواج) و منضمات (کپی مدارک) باشد.
2. ثبت دادخواست از طریق دفاتر خدمات الکترونیک قضایی: پس از تنظیم، دادخواست باید از طریق یکی از دفاتر خدمات الکترونیک قضایی به ثبت برسد. این دفاتر، نقش واسط بین مردم و دادگستری را ایفا می کنند.
3. ارجاع پرونده به شعبه دادگاه خانواده: پس از ثبت، پرونده به یکی از شعب دادگاه خانواده ارجاع داده می شود و شماره پرونده و شعبه رسیدگی کننده به زن ابلاغ می گردد.
4. برگزاری جلسات دادرسی و صدور حکم: دادگاه جلسات دادرسی را برای شنیدن اظهارات طرفین برگزار می کند. زن باید با مدارک و دلایل خود، خواسته خود را اثبات کند و شوهر نیز می تواند دفاعیات خود را مطرح کند. در نهایت، دادگاه با بررسی شواهد و مستندات، حکم خود را صادر می کند.
5. اجرای حکم: پس از صدور حکم قطعی، زن می تواند درخواست صدور اجراییه کند. در این مرحله، اگر شوهر مهریه را پرداخت نکند، اقداماتی مانند جلب، توقیف و فروش اموال او (به جز مستثنیات دین) برای وصول مهریه انجام می شود.

مدت زمان تقریبی این مراحل می تواند متغیر باشد و به پیچیدگی پرونده، حجم کاری دادگاه و همکاری طرفین بستگی دارد. اما زن باید بداند که در این مسیر، قانون پشتوانه اوست و با پیگیری مداوم، می تواند به حق خود برسد.

معایب و محدودیت های روش دادگاهی

روش دادگاهی با وجود مزایای خود، چالش هایی نیز دارد که زن باید از آن ها مطلع باشد:

• لزوم پرداخت هزینه دادرسی: در این روش، زن باید هزینه ای به عنوان هزینه دادرسی پرداخت کند که معمولاً ۳.۵ درصد از مبلغ مهریه است. این مبلغ، بسته به میزان مهریه، می تواند قابل توجه باشد. البته، زن می تواند دادخواست اعسار از پرداخت هزینه دادرسی نیز تقدیم کند.
• روند طولانی تر و پیچیده تر: در مقایسه با روش ثبتی (در صورت شناسایی اموال)، فرآیند دادگاهی ممکن است طولانی تر و با تشریفات بیشتری همراه باشد. جلسات دادرسی، امکان تجدیدنظرخواهی و فرجام خواهی، می تواند زمان زیادی را به خود اختصاص دهد.

انتخاب بین روش ثبتی و دادگاهی، تصمیمی مهم است که نیاز به مشورت با متخصصین حقوقی دارد. یک وکیل متخصص می تواند با در نظر گرفتن تمام جوانب پرونده، زن را در انتخاب بهترین مسیر یاری کند و او را برای رویارویی با چالش های احتمالی آماده سازد.

در ادامه یک مقایسه اجمالی بین دو روش مطالبه مهریه ارائه شده است:

ویژگی	روش از طریق اداره ثبت	روش از طریق دادگاه خانواده
هزینه	کمتر (بدون هزینه دادرسی)	بیشتر (۳.۵ درصد از مبلغ مهریه به عنوان هزینه دادرسی)
سرعت	نسبتاً سریع تر (در صورت معرفی اموال)	معمولاً طولانی تر
امکان جلب و حبس	ندارد	دارد (تا سقف ۱۱۰ سکه)
امکان ممنوع الخروجی	دارد	دارد
کارایی در صورت عدم وجود مال	محدود (فقط ممنوع الخروجی)	بیشتر (امکان تقسیط و جلب)
نیاز به وکیل	توصیه می شود	بسیار توصیه می شود (به دلیل پیچیدگی)
تأمین خواسته (توقیف اموال قبل از ابلاغ)	خیر	بله

نکات حقوقی مهم و کاربردی در روند مطالبه مهریه

مسیر طلب مهریه از شوهر تنها به انتخاب بین روش ثبتی و دادگاهی محدود نمی شود. در این راه، نکات حقوقی ظریف و کاربردی متعددی وجود دارد که آگاهی از آن ها می تواند به زن در احقاق حقش کمک شایانی کند و او را از بروز اشتباهات احتمالی باز دارد. این نکات، همانند قطب نماهایی هستند که زن را در میان پیچ وخم های قانونی هدایت می کنند.

مدارک ضروری برای درخواست مهریه

اولین گام عملی در هر یک از مسیرهای مطالبه مهریه، آماده سازی و ارائه مدارک لازم است. بدون این اسناد، امکان هیچ گونه اقدام قانونی وجود نخواهد داشت. زن باید با دقت تمامی این مدارک را جمع آوری و آماده کند:

• سند ازدواج (عقدنامه): این سند، اصلی ترین و مهم ترین مدرک است که وجود عقد نکاح و میزان مهریه توافق شده را اثبات می کند. ارائه اصل یا رونوشت مصدق آن الزامی است.
• کارت ملی و شناسنامه زوجین: برای احراز هویت زن و شوهر، ارائه اصل کارت ملی و شناسنامه طرفین ضروری است.
• در صورت نیاز، لیست اموال و دارایی های احتمالی زوج: اگر زن از اموال شوهر اطلاعاتی دارد (مانند پلاک خودرو، آدرس ملک، شماره حساب بانکی و…)، ارائه این لیست به تسریع روند توقیف اموال کمک شایانی می کند. این مورد به ویژه در روش ثبتی اهمیت بالایی دارد.
• مدارک مرتبط با فیش حقوقی یا تمکن مالی زوج: در صورتی که مهریه از نوع عندالاستطاعه باشد، زن باید مدارکی دال بر توانایی مالی شوهر (مانند فیش حقوقی، جواز کسب، سند مالکیت ملک یا خودروهای گران قیمت) ارائه دهد تا بتواند ادعای خود را اثبات کند.

جمع آوری دقیق و به موقع این مدارک، سنگ بنای یک پرونده قوی و موفق در مسیر مطالبه مهریه است.

توقیف اموال (قرار تأمین خواسته): راهکاری برای جلوگیری از فرار از دین

یکی از نگرانی های اصلی زنی که قصد طلب مهریه از شوهر خود را دارد، این است که شوهر برای فرار از پرداخت مهریه، اقدام به انتقال یا پنهان کردن اموال خود کند. قرار تأمین خواسته راهکاری حیاتی برای مقابله با این موضوع است. تأمین خواسته، قراری است که دادگاه به درخواست زن صادر می کند و به موجب آن، اموال شوهر پیش از ابلاغ دادخواست اصلی مطالبه مهریه به او، توقیف می شوند.

اهمیت این قرار در این است که به زن فرصت می دهد تا پیش از آنکه شوهر از قصد او برای مطالبه مهریه آگاه شود، از دسترسی او به اموالش جلوگیری کند. این اقدام، به زن اطمینان می دهد که حتی اگر شوهر قصد بدعهدی داشته باشد، قادر به فرار از پرداخت مهریه نخواهد بود.

شرایط و مراحل درخواست تأمین خواسته به این صورت است که زن باید همزمان با تقدیم دادخواست مهریه یا حتی پیش از آن، درخواست تأمین خواسته را نیز به دادگاه ارائه دهد. دادگاه با بررسی مستندات، در صورت احراز شرایط، این قرار را صادر می کند. نکته مهم این است که زن پس از صدور قرار تأمین خواسته، حداکثر ۱۰ روز فرصت دارد تا دادخواست اصلی مطالبه مهریه را ثبت کند؛ در غیر این صورت، با درخواست شوهر، قرار تأمین خواسته باطل شده و اموال از توقیف آزاد می شوند.

مستثنیات دین: اموالی که قابل توقیف نیستند

در جریان توقیف اموال برای پرداخت مهریه، زن باید از این موضوع آگاه باشد که تمامی اموال شوهر قابل توقیف نیستند. قانون، برخی از اموال را برای تأمین حداقل نیازهای زندگی مدیون (شوهر) و افراد تحت تکفل او، از دایره توقیف خارج کرده است. به این اموال، مستثنیات دین گفته می شود.

بر اساس ماده ۲۴ قانون محکومیت های مالی، لیست دقیق این اموال عبارت اند از:

1. منزل مسکونی که عرفاً در شأن محکوم علیه (شوهر) و افراد تحت تکفل او باشد.
2. اثاثیه مورد نیاز زندگی که برای رفع حوائج ضروری محکوم علیه و افراد تحت تکفل وی لازم است.
3. آذوقه موجود به قدر احتیاج محکوم علیه و افراد تحت تکفل وی برای مدتی که عرفاً آذوقه ذخیره می شود.
4. کتب و ابزار علمی و تحقیقاتی برای اهل علم و تحقیق متناسب با شأن آنها.
5. وسایل و ابزار کار کسبه، پیشه وران، کشاورزان و سایر اشخاص که برای امرار معاش ضروری آنها و افراد تحت تکفلشان لازم است.
6. تلفن مورد نیاز مدیون.
7. مبلغی که در ضمن عقد اجاره به موجر پرداخت می شود، مشروط بر اینکه پرداخت اجاره بها بدون آن موجب عسر و حرج گردد و عین مستأجره مورد نیاز مدیون بوده و بالاتر از شأن او نباشد.

آگاهی از مستثنیات دین برای زن بسیار اهمیت دارد؛ چرا که به او کمک می کند تا درخواست های واقع بینانه ای برای توقیف اموال داشته باشد و از اتلاف وقت و انرژی در پی توقیف اموالی که قانونی نیستند، جلوگیری کند.

اعسار و تقسیط مهریه: وقتی شوهر توان پرداخت ندارد

یکی از سناریوهای رایج در پرونده های مطالبه مهریه، زمانی است که شوهر ادعای ناتوانی مالی (اعسار) می کند. اعسار به معنای عدم توانایی فرد برای پرداخت دیون خود است. اگر مردی نتواند مهریه را به صورت یکجا پرداخت کند، می تواند با تقدیم دادخواست اعسار، از دادگاه درخواست تقسیط مهریه را داشته باشد. این امر، یکی از چالش هایی است که زن در مسیر طلب مهریه از شوهر ممکن است با آن روبرو شود.

شرایط اثبات اعسار توسط زوج به این صورت است که او باید با ارائه مدارک و معرفی حداقل دو شاهد، عدم توانایی مالی خود را به دادگاه اثبات کند. دادگاه با بررسی شغل، درآمد، اموال و دارایی های مرد، در مورد ادعای اعسار او تصمیم گیری می کند. در صورت پذیرش اعسار، دادگاه مبلغی را به عنوان پیش پرداخت و سپس اقساط ماهانه یا دوره ای را برای پرداخت مهریه تعیین می کند. تعیین میزان پیش پرداخت و اقساط، بستگی به وضعیت مالی شوهر و نظر قاضی دارد.

تأثیر حکم اعسار بر جلب و ممنوع الخروجی زوج نیز مهم است. اگر مرد اعسار خود را ثابت کند و دادگاه حکم به تقسیط مهریه دهد، دیگر نمی توان او را به دلیل عدم پرداخت یکجای مهریه جلب یا ممنوع الخروج کرد. البته، اگر مرد اقساط تعیین شده را پرداخت نکند، زن می تواند برای جلب و حبس او تا سقف ۱۱۰ سکه اقدام کند.

ممنوع الخروجی زوج بابت مهریه

ممنوع الخروجی شوهر، یکی از ابزارهای قدرتمند در دست زن برای ترغیب مرد به پرداخت مهریه است. این اقدام می تواند از دو طریق اداره ثبت و دادگاه صورت گیرد:

1. از طریق اداره ثبت: اگر زن از طریق اداره ثبت برای مطالبه مهریه اقدام کرده باشد، می تواند درخواست ممنوع الخروجی شوهر را نیز از همین اداره بخواهد. این روش معمولاً سریع تر از دادگاه است و محدودیتی بابت ۱۱۰ سکه ندارد؛ یعنی حتی برای مهریه های بیش از ۱۱۰ سکه نیز می توان درخواست ممنوع الخروجی داد.
2. از طریق دادگاه: در صورتی که زن از طریق دادگاه اقدام کرده باشد، می تواند در طول رسیدگی یا پس از صدور حکم قطعی، درخواست ممنوع الخروجی شوهر را از دادگاه بخواهد.

نحوه رفع ممنوع الخروجی نیز با پرداخت کامل مهریه یا توافق بر تقسیط آن و پرداخت پیش پرداخت و چند قسط صورت می گیرد. در این صورت، با ارائه مدارک پرداخت به مرجع صادرکننده ممنوع الخروجی (ثبت یا دادگاه)، دستور رفع ممنوع الخروجی صادر می شود.

فوت زوج و مطالبه مهریه

در صورت فوت شوهر، حق زن برای مطالبه مهریه ساقط نمی شود. در این شرایط، زن می تواند مهریه خود را از ماترک (ارث) شوهر متوفی مطالبه کند. مهریه، دین ممتاز محسوب می شود و زن پیش از هر وارث دیگری، حق دارد مهریه خود را از اموال باقیمانده شوهر دریافت کند. حتی اگر شوهر ورثه متعدد داشته باشد و اموالش برای پرداخت همه دیون کافی نباشد، مهریه زن در اولویت قرار می گیرد.

نکات مربوط به محاسبه نرخ روز در صورت فوت زوج، همانطور که قبلاً اشاره شد، این است که مهریه وجه نقد تا تاریخ فوت شوهر به نرخ روز محاسبه می شود. زن باید با ارائه سند ازدواج و گواهی فوت، از طریق دادگاه خانواده یا اداره ثبت (در صورت وجود اموال وراث)، اقدام به مطالبه مهریه از ماترک شوهر متوفی کند.

نقش وکیل متخصص خانواده در مطالبه مهریه

مسیر طلب مهریه از شوهر، به دلیل جنبه های حقوقی پیچیده، مسائل عاطفی و مالی حساس، می تواند برای زن بسیار استرس زا و دشوار باشد. در چنین شرایطی، بهره مندی از خدمات یک وکیل متخصص خانواده، می تواند تفاوت چشمگیری در نتیجه پرونده ایجاد کند.

مزایای بهره مندی از وکیل متخصص عبارتند از:

• تسریع روند: وکیل با آگاهی از تمام جزئیات قانونی و رویه های قضایی، می تواند پرونده را با سرعت و دقت بیشتری پیش ببرد.
• کاهش استرس: حضور وکیل، بار روانی و استرس ناشی از مراجعه به مراجع قضایی و مواجهه با مسائل حقوقی را از دوش زن برمی دارد.
• جلوگیری از اشتباهات: کوچک ترین اشتباه در تنظیم دادخواست، ارائه مدارک یا پیگیری مراحل، می تواند روند پرونده را مختل کند. وکیل با تجربه خود، از بروز این اشتباهات جلوگیری می کند.
• مشاوره تخصصی: وکیل می تواند بهترین راهکار را با توجه به شرایط خاص پرونده (مانند نوع مهریه، وضعیت مالی شوهر و…) به زن ارائه دهد و او را در انتخاب مسیر مناسب (ثبت یا دادگاه) یاری کند.

زمانی که پرونده پیچیدگی های خاصی دارد، زن آگاهی کافی از قوانین ندارد، یا شوهر قصد فرار از دین را دارد، مراجعه به وکیل ضروری تر به نظر می رسد. یک وکیل خوب، نه تنها مشاور حقوقی است، بلکه همرازی قدرتمند در این سفر دشوار خواهد بود.

هر زنی برای مطالبه مهریه اش سزاوار دریافت راهنمایی های دقیق و حمایت کامل است تا بتواند با اطمینان خاطر، حقوق قانونی خود را پیگیری کند.

سوالات متداول

آیا بعد از بخشیدن مهریه، امکان مطالبه مجدد آن وجود دارد؟

در صورتی که زن مهریه خود را به طور کامل و با رضایت کامل به شوهرش ببخشد (ابراء دین)، دیگر نمی تواند مجدداً آن را مطالبه کند. اما اگر بخشش مهریه به صورت هبه باشد، یعنی زن مهریه را به شوهر هدیه داده باشد، در صورت بقای عین موهوبه (مهریه بخشیده شده) و توافق طرفین در عقد نکاح، این امکان وجود دارد که زن تحت شرایطی از هبه خود رجوع کرده و مهریه را باز پس بگیرد. با این حال، باید توجه داشت که اثبات رجوع از هبه دارای پیچیدگی های حقوقی است و نیاز به مشاوره با وکیل متخصص دارد.

اگر شوهر هیچ مالی نداشته باشد، زن چگونه می تواند مهریه خود را دریافت کند؟

اگر شوهر هیچ مال قابل توقیف و شناسایی نداشته باشد، زن همچنان حق مطالبه مهریه را دارد. در این شرایط، زن باید از طریق دادگاه اقدام کند و درخواست مطالبه مهریه را تقدیم نماید. در دادگاه، اگر شوهر اعسار خود را ثابت کند، دادگاه مهریه را به صورت اقساطی تعیین می کند. زن می تواند برای جلب شوهر (تا سقف ۱۱۰ سکه) در صورت عدم پرداخت اقساط اقدام کند. این فرآیند ممکن است زمان بر باشد، اما حق زن هرگز ساقط نمی شود و با هرگونه افزایش توان مالی شوهر در آینده، زن می تواند برای دریافت مهریه اقدام کند.

آیا زن برای مطالبه مهریه حتماً باید تمکین کرده باشد؟

خیر، مالکیت زن بر مهریه، به محض وقوع عقد نکاح، مستقل از تمکین او است. ماده ۱۰۸۵ قانون مدنی به صراحت بیان می کند که زن می تواند تا زمانی که مهریه به او تسلیم نشده، از ایفای وظایف زوجیت (تمکین) خودداری کند و این حق، مانع از مطالبه نفقه نمی باشد. بنابراین، زن حتی اگر از شوهر تمکین نکرده باشد، همچنان می تواند مهریه خود را مطالبه کند و این موضوع هیچ تأثیری بر حق او ندارد.

مهریه در صورت طلاق توافقی چگونه پرداخت می شود؟

در طلاق توافقی، زوجین با توافق و رضایت یکدیگر، در مورد تمامی حقوق مالی و غیرمالی از جمله مهریه، حضانت فرزندان، نفقه و اجرت المثل، به تفاهم می رسند. شیوه پرداخت مهریه در این نوع طلاق کاملاً بستگی به توافق زن و شوهر دارد. ممکن است زن تمام مهریه را ببخشد، بخشی از آن را ببخشد، یا توافق بر پرداخت نقدی یا اقساطی مهریه کند. آنچه در طلاق توافقی اهمیت دارد، ثبت دقیق و شفاف توافقات در دادخواست و صورتجلسات دادگاه است تا در آینده مشکلی ایجاد نشود.

تفاوت شورای حل اختلاف و دادگاه خانواده در رسیدگی به پرونده مهریه چیست؟

صلاحیت رسیدگی شورای حل اختلاف و دادگاه خانواده در مورد مهریه، بر اساس میزان مبلغ مهریه متفاوت است. در حال حاضر، اگر مهریه وجه نقد باشد و مبلغ آن تا سقف ۲۰ میلیون تومان باشد، شورای حل اختلاف صلاحیت رسیدگی دارد. اما اگر مبلغ مهریه بیش از ۲۰ میلیون تومان باشد (یا مهریه سکه باشد که ارزش آن بیش از ۲۰ میلیون تومان است)، رسیدگی به پرونده در صلاحیت دادگاه خانواده خواهد بود. این تفکیک، به زن کمک می کند تا در بدو امر به مرجع صحیح مراجعه کند.

آیا مهریه مشمول مرور زمان می شود؟

خیر، بر اساس قوانین فعلی ایران، مهریه مشمول مرور زمان نمی شود. این بدان معناست که حق زن برای مطالبه مهریه خود، با گذشت زمان از بین نمی رود و هر زمان که او اراده کند، می تواند برای دریافت آن اقدام کند، حتی اگر سال های زیادی از تاریخ عقد نکاح گذشته باشد. این موضوع، یکی از مهم ترین حمایت های قانونی از حقوق مالی زن در نظام حقوقی ایران است.

نتیجه گیری

مطالبه مهریه از شوهر، سفری است که برای هر زنی می تواند با چالش های حقوقی و عاطفی همراه باشد، اما آگاهی از حقوق و مسیری که پیش رو دارد، تضمین کننده موفقیت او در این راه است. همان طور که در این مقاله به تفصیل بررسی شد، مهریه حق مسلم و قانونی زن است که به محض جاری شدن عقد نکاح به او تعلق می گیرد. فرقی نمی کند که مهریه از نوع عندالمطالبه باشد یا عندالاستطاعه، یا به صورت وجه نقد تعیین شده باشد یا سکه، در هر صورت قانون پشتوانه زن برای احقاق این حق است.

انتخاب مسیر درست، چه از طریق اداره ثبت و چه از طریق دادگاه خانواده، بستگی به شرایط خاص پرونده و توانایی شناسایی اموال شوهر دارد. آگاهی از قانون ۱۱۰ سکه، مستثنیات دین، و چگونگی پیگیری اعسار و تقسیط مهریه، همگی ابزارهایی هستند که زن را در این مسیر قدرتمند می کنند. فراموش نشود که بهره مندی از مشاوره وکلای متخصص خانواده، نه تنها به تسریع و تسهیل روند کمک می کند، بلکه اطمینان خاطر و آرامش را برای زن به ارمغان می آورد. با قدم گذاشتن در این مسیر با دانش و اطمینان، هر زنی می تواند حق قانونی خود را به دست آورد و فصل جدیدی را در زندگی خود آغاز کند. برای کسب اطلاعات دقیق تر و دریافت راهنمایی های تخصصی، مشاوره حقوقی با وکلای مجرب بهترین گام است.