زنان روستایی که برای اولین بار در خراسان لباس تعزیه بر تن کردند
مجله ایرانی/خراسان رضوی همه ما تعزیه‌خوانی را به‌عنوان یک هنر مردانه می‌دانیم و آقایان به‌عنوان شبیه‌خوان اجرای همه نقش‌ها را برعهده دارند؛ گرچه از گذشته زنان در تعزیه جایی نداشته و در صحنه نمایش تعزیه، مردان و پسران نوجوان با تن‌پوش‌های زنانه، نقش زنان و دختران را اجرا می‌کنند، ولی چند سالی می‌شود در روستای فرح‌آباد شهرستان کاشمر گروهی از بانوان با تشکیل گروه تعزیه، مصائب وارد شده به ائمه را برای بانوان به نمایش می‌گذارند.
گروه تعزیه بانوان از سال ۱۳۹۵ به‌عنوان تنها گروه تعزیه خراسان رضوی در کاشمر کار خود را شروع کرده و تاکنون نیز فعالیت‌های خود را ادامه داده است.
«اعظم افتاده» که رهبری تنها گروه فعال شبیه‌خوانی بانوان منطقه را برعهده دارد، در این زمینه به مجله ایرانی گفت: تمامی اعضای خانواده‌ام از گذشته تاکنون تعزیه‌خوان هستند و من نیز در کنار این مراسم بزرگ شده و به‌گونه‌ای این هنر را به ارث برده‌ام.
او که ۴۲ سالگی خود را سپری می‌کند، ادامه داد: تا زمانی‌که ازدواج نکرده بودم هرچند علاقه فراوانی به برگزاری مراسم تعزیه داشتم اما نمی‌توانستم مداحی و روضه‌خوانی کنم، اما پس از ازدواج آرزویم محقق شد و مداحی را پیش گرفتم.
وی که صدایش به دلیل برگزاری مراسم گرفته بود، افزود: اکنون برای برگزاری مراسم سوگواری و تعزیه در فرح‌آباد و روستاهای اطراف شرکت می‌کنم و مداحی، نوحه‌خوانی، شور، نوحه، سبک واحد و دشتی و هر نغمه‌ای را اجرا می‌کنم.
افتاده که از سال ۱۳۷۶ مداحی خود را با عزاداری برای موسی‌بن‌جعفر شروع کرده است، گفت: همه این کارها را بدون داشتن مربی و استاد و با مطالعه کتاب یاد گرفته‌ام.
وی افزود: حسینیه بانوان ام‌البنین را برای اولین‌بار در روستا راه‌اندازی کرده‌ایم که تمام کارهای آن از کفش‌دار و آشپز تا مداح و خدمتگزار توسط بانوان بدون حضور یک مرد انجام می‌شود. همچنین در روز عاشورا به همت همین بانوان توانستیم حدود ۲۰۰۰ نفر را نذری بدهیم.
افتاده که اکنون در سطح دو حوزه علمیه، معادل فوق‌دیپلم مشغول به تحصیل است، گفت: در سال ۱۳۹۵ کار تعزیه‌خوانی را با خطبه‌خوانی حضرت زینب در بارگاه یزید شروع کردم، بحث خطبه حضرت زینب در همه پایگاه‌های بسیج و حوزه علمیه سراسر استان مطرح بود که اولین بار توانستیم در روستا این‌کار را دست بگیریم.
استقبال از راه‌اندازی گروه تعزیه بانوان
وی افزود: با توجه به اینکه خانواده‌ام در کار تعزیه‌خوانی بودند، تصمیم گرفتیم خطبه‌خوانی حضرت زینب را به‌صورت تعزیه اجرا نمائیم که با مشورت بزرگان و تعزیه‌خوان‌های روستا مستندات و مطالب مورد نیاز و هر مطلبی که مربوط به حضرت زینب و سخنرانی ایشان در بارگاه یزید و پس از آن بود را تهیه و در قالب تعزیه‌ای به نام بازار شام در آورده و اجرا کردیم.
این خانم تعزیه‌خوان گفت: راه‌اندازی گروه تعزیه با استقبال خوبی در هیئت بانوان روبرو شد و منجر به کشف استعدادهای زیادی در این زمینه شد، به‌گونه‌ای که خواهرم در نقش یزید شاید بهتر از یزید آقایان و یا شمری که در گروه داریم بهترین نقش را اجرا می‌کند.
افتاده تأکید کرد: هر داستان را آقایان یک‌بار برای ما می‌خواندند و خودمان یاد می‌گرفتیم؛ ما مربی تعزیه‌خوان زن نداریم و با توجه به بحث مسائل شرعی نمی‌توانیم از آقایان برای آموزش استفاده کنیم که برایمان بسیار سخت است، ولی بعد از اجرای هر تعزیه، افراد اعلام آمادگی برای حضور در گروه را دارند.
وی با بیان اینکه تمامی لباس‌های تعزیه توسط یکی از خیرین تهیه و ابزارهای دیگر را از گروه آقایان برای اجرا به امانت می‌گیریم، گفت: وقتی برای اولین‌بار در روستا تعزیه اجرا کردیم مورد استقبال خوب خانم‌ها قرار گرفت و چنان مراسم با شور و هیجانی برگزار شد که گویی سال‌هاست این گروه کار کرده بودند.
تنها گروه تعزیه‌خوان بانوان در خراسان‌رضوی
وی اظهار کرد: گروه ما تنها گروه تعزیه‌خوان بانوان در خراسان‌رضوی است و از سن ۴ ساله در نقش حضرت رقیه، ۱۱ و ۱۲ ساله در نقش دختر یزید و تا ۴۰ سالگی در گروه فعالیت دارند.
این تعزیه‌خوان با اشاره به اینکه در تعزیه‌های مختلف تعدادمان به ۲۰ نفر می‌رسد، گفت: تاکنون در شهرهای فیض‌آباد، نیشابور و خلیل‌آباد اجرا داشته‌ایم و از جاهای دیگر هم درخواست جهت اجرا داریم.
وی خاطرنشان کرد: همزمان با فصل تابستان به دلیل فعالیت‌های کشاورزی و نگهداری فرزندان و در کنار آن نداشتن وسیله ایاب و ذهاب نتوانستیم در جاهای دیگر حضور فعال داشته باشیم.
نبودِ بانوان فعال در اجرای موسیقی زنده یکی از چالش‌ها
افتاده با اشاره به اینکه توانستیم موضوعات دیگری را که متون آن‌ها در دست بزرگان و گروه تعزیه‌خوانی آقایان بود را به اجرا درآوریم، گفت: یکی از چالش‌های دیگر ما نبودِ بانوان فعال در اجرای موسیقی زنده برای گروه تعزیه است، لذا آنچه نیاز داریم با کارشناسان تعزیه آقایان بررسی و ضبط کرده و در مراسم استفاده می‌کنیم.
وی گفت: بدون شک هنرمندان موسیقی در بخش بانوان می‌توانند به ما کمک کنند و این قابلیت در منطقه وجود دارد به خصوص در اجرای نی که اگر موسیقی زنده داشته باشیم خیلی از دغدغه‌ها برطرف می‌شود.
افتاده یکی دیگر از مشکلات این گروه را عدم استفاده از صوت عنوان کرد و گفت: چون اجازه نداریم صدای ما از محدوده سالن و تکایا خارج شود استفاده از صوت و بلندگو ممنوع است که با حضور جمعیت کار ما سخت می‌شود.
وی اظهار کرد: در مراسم تعزیه‌خوانی آقایان، باید تعزیه را شروع کنند تا جمعیت جمع شوند ولی در تعزیه بانوان قبل از شروع مراسم، بانوان حضور دارند و از جریان مراسم باخبر می‌شوند.
جامعه هنوز به توانایی بانوان اعتقاد ندارد
افتاده با اشاره به اینکه هر کار، سختی خود را دارد ولی گروه چون کارشان برای ائمه اطهار است همه سختی‌ها را با جان‌ودل خریده‌اند، گفت: موفقیت گروه تعزیه بانوان همراه و همفکر با رهبر گروه است که باعث شده در طی این سال‌ها فعالیتش ادامه‌دار باشد.
وی با ابراز تأسف از اینکه جامعه هنوز به توانایی بانوان در همه عرصه‌ها اعتقاد ندارد، گفت: گرچه برگزاری تعزیه توسط بانوان با استقبال خوب و تأثیرگذارتر از سخنرانی‌ها شده است، ولی تعزیه‌خوان‌های آقا در شهرها به این فعالیت با تعجب نگاه می‌کنند، ولی بانوان با اتحاد خود می‌توانند قابلیت‌های جامعه را به نمایش بگذارند.
بر اساس پژوهشهای انجام شده تعزیه‌خوانی در منطقه کاشمر قدمتی ۴۰۰ ساله دارد و در یونسکو به ثبت رسیده است. پس از جستجو در اسناد مختلف، سندی به دست آمده که بر اساس آن تعزیه‌خوانان روستای فدافن در ۴۰۰ سال قبل نامه ای به مراجع تقلید آن زمان در نجف مینویسند مبنی بر اینکه میتوان پولی که مردم در زمان اجرای تعزیه‌خوانی بر روی پارچه و یا کاسه ای که دور میدهند، میریزند خرج زندگی کرد و یا فقط باید در راه تعزیه امام حسین (ع) هزینه شود. این نشان میدهد در ۴۰۰ سال قبل تعزیه خوانان منطقه نسبت به این مسائل دغدغه بسیاری داشتند و مقید بودند و این تنها سندی است که به صورت مکتوب برای قدمت این هنر می شود به آن توجه داشت.
انتهای پیام