آموزش برنامه ریزی به کودکان | 4 نکته که باید رعایت کنید!
همانطور که می دانید هدف گذاری درست و برنامه ریزی اصولی نکات مهمی در رسیدن افراد به موفقیت های مختلف می باشد و بهتر است که همه افراد این مهارت ها را از کودکی داشته باشند. اگر شما نیز دوست دارید که با نکات آموزش برنامه‌ریزی به کودکان آشنا باشید توصیه می شود که تا انتهای این نوشته همراه ما باشید.
چرا آموزش برنامه‌ریزی به کودکان باید از سنین پایین آغاز شود؟
یکی از مهم‌ترین مهارت‌های زندگی که می‌تواند در موفقیت تحصیلی شخصی و اجتماعی کودکان نقش جدی ایفا کند توانایی برنامه‌ریزی است. آموزش برنامه‌ریزی به کودکان باعث می‌شود آن‌ها احساس کنترل بیشتری روی زندگی خود داشته باشند اعتماد به نفس بالاتری پیدا کنند و مسئولیت‌پذیری را از همان سنین پایین بیاموزند. به گفته‌ی Harvard Graduate School of Education “کودکانی که از دوران ابتدایی توانایی مدیریت زمان و برنامه‌ریزی را می‌آموزند در سنین نوجوانی مهارت‌های اجرایی قوی‌تری خواهند داشت.”
در این مقاله بر پایه‌ی منابع معتبر تجربه‌های عملی و روش‌های قابل اجرا برای والدین و مربیان اصول و ابزارهای آموزش برنامه‌ریزی به کودکان بررسی می‌شود.
تأثیر آموزش برنامه‌ریزی بر رشد شناختی کودک
برنامه‌ریزی فقط مهارتی اجرایی نیست بلکه مستقیماً با رشد شناختی در ارتباط است. کودک زمانی که یک فعالیت را برنامه‌ریزی می‌کند در واقع دارد آینده‌نگری اولویت‌بندی و تصمیم‌گیری را تمرین می‌کند. این‌ها دقیقاً همان مهارت‌هایی هستند که در بزرگسالی نیز به شدت مورد نیازند.
طبق پژوهش‌های Child Mind Institute:
آموزش برنامه‌ریزی به کودکان موجب تقویت عملکرد حافظه کاری و کنترل هیجان می‌شود دو مولفه‌ای که پایه‌ی موفقیت تحصیلی هستند
چطور کودک را وارد فضای برنامه‌ریزی کنیم؟
ورود کودک به دنیای برنامه‌ریزی نباید با اجبار یا فشار همراه باشد. بر اساس تجربه شخصی با فرزندم زمانی‌که برنامه‌ریزی به شکل بازی و با ابزارهای رنگارنگ شروع شد او علاقه‌مندتر بود تا اینکه بخواهیم با جملاتی مثل “باید این کار را انجام دهی” پیش برویم.
در گام اول می‌توان از کارهای ساده شروع کرد؛ مثل زمان‌بندی بازی انجام تکالیف یا حتی مرتب‌کردن اسباب‌بازی‌ها. این فعالیت‌های روزمره فرصتی برای یادگیری مفهوم زمان ترتیب کارها و ایجاد عادت برنامه‌ریزی هستند.
استفاده از ابزار؛ چرا پلنر کودکانه مؤثر است؟
یکی از بهترین ابزارهایی که در آموزش برنامه‌ریزی به کودکان موثر واقع می‌شود پلنرهای کودکانه است. این پلنرها معمولاً طراحی شاد ساده و قابل فهم دارند و کودک را تشویق می‌کنند که وظایف خود را بنویسد برنامه‌ی روزانه بچیند و پیشرفت خود را پیگیری کند.
اگر برایتان سوال است چگونه از پلنر استفاده کنیم تا برای کودک مفید واقع شود پاسخ در سادگی و انعطاف است. به کودک اجازه دهید که خودش بخش‌هایی از پلنر را طراحی کند از برچسب‌ها استفاده کند و در پایان روز فعالیت‌های انجام‌شده را علامت بزند. این کار حس مالکیت و انگیزه را در او تقویت می‌کند.
جدول ابزارهای پیشنهادی برای آموزش برنامه‌ریزی به کودکان
| ابزار | ویژگی‌ها | مناسب برای سن |
|---|---|---|
| پلنر کودکانه (کاغذی) | رنگی قابل شخصی‌سازی قابل لمس | 6 تا 12 سال |
| اپلیکیشن ساده مثل “Brili” | تایمر تصویری گام‌به‌گام | 8 تا 14 سال |
| تخته سفید دیواری | قابل نوشتن و پاک کردن دید روزانه | تمام سنین |
| کارت‌های فعالیت (Flash Cards) | تصویر محور کاربردی برای کودکان کم‌سواد | 4 تا 8 سال |
| جعبه پاداش (Reward Box) | تقویت انگیزه در ازای انجام برنامه | 5 تا 10 سال |
نکاتی که والدین و مربیان باید رعایت کنند
-
هدف را کوچک و قابل دسترس نگه دارید
برنامه‌ریزی باید واقع‌گرایانه باشد. مثلاً “تمام‌کردن تکلیف ریاضی در 20 دقیقه” نه “موفقیت در امتحانات پایان ترم”. -
همراهی را جایگزین کنترل کنید
والد یا معلم باید راهنما باشد نه مدیر. همراهی در نوشتن برنامه بررسی و حتی شکست‌ها مهم‌تر از خود اجرای برنامه است. -
از تشویق کلامی غافل نشوید
پیشرفت کودک در اجرای برنامه باید با تحسین همراه شود حتی اگر ناقص باشد. -
بازبینی روزانه را به عادت تبدیل کنید
در انتهای هر روز یا شب کودک را به بازبینی برنامه‌اش دعوت کنید. این فرایند سبب ارتقای مهارت خودارزیابی می‌شود.
سخن پایانی
آموزش برنامه‌ریزی به کودکان یک سرمایه‌گذاری بلندمدت است نه صرفاً یک آموزش کوتاه‌مدت. این مهارت نه‌تنها کودک را در مدرسه و درس‌ها یاری می‌کند بلکه پایه‌ای برای تربیت بزرگ‌سالانی مسئول منظم و مستقل خواهد بود. مهم این نیست که کودک بلافاصله همه چیز را به‌درستی اجرا کند بلکه مهم آن است که مسیر یادگیری با تشویق همراهی و ابزار مناسب هموار شود. از کارهای کوچک شروع کنید ابزارهایی مانند پلنر یا کارت‌های تصویری در دسترس بگذارید و مهم‌تر از همه خودتان الگوی خوبی برای او باشید.
سؤالات متداول
آیا آموزش برنامه‌ریزی برای کودکان زیر ۷ سال امکان‌پذیر است؟
بله. در این سنین با روش‌های تصویری داستانی و بازی‌محور می‌توان مفاهیم پایه‌ای زمان ترتیب و برنامه‌ریزی را آموزش داد.
کودک من مقاومت می‌کند؛ چه‌کار باید کنم؟
مقاومت طبیعی است. بهترین روش استفاده از الگوپذیری است. وقتی کودک ببیند والد یا معلم برنامه‌ریزی می‌کند بیشتر تمایل پیدا می‌کند که او هم وارد این مسیر شود.
چقدر طول می‌کشد تا کودک به‌صورت مستقل برنامه‌ریزی کند؟
بسته به سن و شخصیت کودک بین ۳ تا ۶ ماه تمرین منظم و حمایت نیاز است تا این مهارت در ذهن او تثبیت شود.