توانبخشی کودکان اختلال یادگیری
به اختصار LD یا همان اختلالات یادگیری به مجموعه‌ای از ناتوانی‌های عصبی و زیست شناختی گفته می‌شود که بر پارامترهای مهارتی و پایه فرد به خصوص تحصیلی (مثل خواندن، نوشتن و ریاضیات) اثر می‌گذارد. البته این مهارت‌های مورد انتظار باید متناسب با سن، آموزش و هوش فرد باشد. زمانی که بچه ها لباس شخصیت کارتونی دختر کفشدوزکی مورد علاقه ی خود را به تن می کنند، احساس قدرتمند بودن می کنند و اعتماد به نفس آن ها به میزان چشمگیری بالا می رود.
چرا در تعریف اختلال یادگیری، واژه ناتوانی عصبی ذکر شده است؟
سیستم عصبی انسان در هر لحظه اطلاعاتی را از محیط دریافت می‌کند. این اطلاعات میتواند انواعی از محرک‌ها همانند بو، تصویر و صوت باشد. اطلاعات دریافت شده باید در مغز که جزء مهم سیستم عصبی است، پردازش شود و بعد با توجه به نتیجه این پردازش، فرمان مناسبی برای پاسخ به محرک ارسال شود. در ناتوانی یادگیری، فرآیند پردازش دچار مشکل شده است. پس طبیعتاً انتظار خروجی و رفتار مناسبی نداریم.
فرآیند پردازش به چه شکل عمل می‌کند؟
فرآیند پردازش شامل 3 مرحله مهم می‌باشد که به طور کل باید یکپارچه شود که پاسخ درستی از سمت مغز ارسال شود.
مرحله اول: توالی اطلاعات که در این مرحله باید اطلاعات به درستی سرجای خود قرار بگیرند. در رویدادهایی که پشت سرهم اتفاق می‌افتند، این مرحله اهمیت بالایی دارد که کدام اتفاق قبل از دیگری افتاده است؟ یا کدام عدد قبل از دیگری قرار دارد؟
مرحله دوم: معناسازی. مغز برای حفظ اطلاعات ورودی باید برای آن معنایی پیدا کند.
مرحله سوم: سازماندهی اطلاعات که در این مرحله اطلاعات دریافت شده با توجه به شرایط در یک شکل و قالب معنادار قرار می‌گیرد و در نهایت یکپارچه می‌شود.
اختلال یادگیری بر کدام مهارت‌ها اثر می‌گذارد؟
به طور کلی این اختلال، خواندن و نوشتن، گوش دادن و صحبت کردن و درک عمومی و خاص را تحت تاثیر قرار می‌دهد که با افزایش سن به احتمال زیاد فرد را در تمامی جنبه‌های زندگی حتی مراقبت از خود دچار مشکل می‌کند.
آیا کودکانی که مبتلا به اختلال یادگیری هستند، کودکان کم‌هوشی به حساب می‌آیند؟
هرچند این اختلال میتواند با سایر اختلال‌ها مثل عقب ماندگی ذهنی همراه شوند اما کودکانی که تنها مبتلا به این اختلال هستند، فقط در برخی مهارت‌ها دچار مشکل می‌شوند اما از هوش نرمال و طبیعی برخوردار هستند. همانند کودکی که هوش 120 دارد ولی در خواندن یک متن با چالش روبرو است.
یکی از دلایلی که والدین اختلال یادگیری و را به یکدیگر شبیه می‌دانند، عملکرد نامطلوب کودک در هر دو اختلال است؛ اما باید دقت کنیم که کودک بیش فعال مشکلی در پردازش اطلاعات و یادگیری ندارد فقط از توجه کافی برخوردار نیست.
در واقع عملکردهای اجرایی که عملکردهای کلی یک انسان است، در بیش فعالی درگیر است اما در تعریف اختلال یادگیری گفتیم که برخلاف بیش فعالی حتی اگر فرد زمان کافی را مثلاً برای درک متن یا صوتی اختصاص دهد به درک و پردازش لازم و کافی نمی‌رسد.
آیا کودک من علائم اختلال یادگیری را دارد یا خیر؟
اختلال یادگیری طیف وسیعی دارد و به این گونه نیست که کودک تمامی نشانه‌های این طیف را داشته باشد. ممکن است کودکی توانایی شنیداری بسیار خوبی داشته باشد اما نتواند آن شنیده‌ها را به خوبی بیان کند. به طور کل اگر نشانه‌های زیر را در کودک خود مشاهده کرده‌اید، بهتر است کودک خود را در سریع‌ترین زمان نزد متخصصان اختلال یادگیری ارزیابی کنید.
نکته‌ای که بسیار اهمیت دارد این است که علائم اختلال یادگیری نباید ناشی از مشکلات دریافتی بینایی، شنوایی، حرکتی و ناتوانی ذهنی باشد؛ مثلاً گوش کودک از نظر حس شنوایی دچار مشکل باشد، یا چشم کودک ضعیف باشد و…
کودک شما زیر 5 سال است:
- دایره واژگان کودک نسبت به همسن و سالان دیرتر تکمیل می‌شود.
- هماهنگی چشم و دست ضعیفی دارد.
- در صحبت کردن دچار تاخیر است.
کودک شما در سنین پیش دبستانی است:
- هنگام صحبت کردن در ادای کلمات دچار مشکل می‌شود.
- درک درستی از رنگ‌ها، اعداد و … ندارد. مثلاً رنگ‌ها را اشتباه می‌گیرد یا نمی‌تواند درک درستی از اعداد داشته باشد.
- در هنگام صحبت کردن انگار دنبال یافتن کلمه مناسب است.
- در لباس و کفش پوشیدن دچار مشکل می‌شود. مثلاً نمی‌تواند زیپ لباس را بالا و پایین بکشد یا بند کفش خود را ببندد.
- مهارت‌های ظریف کودک با نقص‌هایی همراه است. مثلاً مداد را به سختی در دست نگه می‌دارد یا نمی‌تواند از خطوط روی کاغذ تبعیت کند و خطوط کج و معوجی رسم می‌کند.
فرزند شما در سنین مدرسه و زیر 10 سال باشد:
- به آرامی و سختی مهارت‌های جدید را یاد می‌گیرد.
- دیکته خوبی ندارد.
- در تشخیص حرف‌هایی که یک صدای مشترک دارند، دچار مشکلات زیادی است. مثلاً حروف “ث” و “ص” و “س”.
- ترتیب و توالی را یاد نمی‌گیرد.
- مهارت‌ها و حتی وظایف خود را فراموش می‌کند.
- اعمال ساده ریاضی را مثل جمع و تفریق، ضرب و تقسیم را درک نمی‌کند.
- کلمات را نمی‌تواند بخواند.
فرزند شما در سنین مدرسه و بالای 10 سال باشد:
- مهارت‌های اجتماعی را به خوبی یاد نمی‌گیرد.
- دستخط نامناسب و کج و معوج دارد.
- در نظم بخشیدن به محیط خود دچار مشکل است.
- در حدس کلمه و پاسخ مناسب ناتوان است.
- در درک مطالب و حتی گفته‌های دیگران دچار ضعف است.
دقت کنیم که گاهی محرومیت‌های فرهنگی و محیطی نیز میتواند علائم شبیه به علائم اختلال یادگیری را نشان دهد که نباید با ناتوانی یادگیری اشتباه گرفته شود. معمولا سایز کوچک لباس گربه سیاه واقعی برای سنین 3 تا 4 سال مناسب است.
چرا اختلال یادگیری اتفاق می‌افتد؟
پس از تعریف اختلال یادگیری، آگاهی از علل بروز این اختلال به ما کمک می‌کند تا حدودی از بروز آن جلوگیری کنیم.
- ژنتیک و سابقه خانوادگی: تعداد قابل توجهی از کودکان دارای ناتوانی یادگیری، پیش‌زمینه خانوادگی دارند و احتمال ابتلا به اختلال یادگیری در خانواده‌ای که افراد دیگری نیز مبتلا هستند، بیشتر است.
مشکلات ژنتیکی و اختلالاتی که در فرآیند کروموزوم‌سازی به وجود می‌آید از عوامل خطرساز این اختلال محسوب می‌شود. - ترومای جسمی: ضربه‌هایی که چه در دوره جنینی و چه بعد از تولد به سر و مغز فرد وارد می‌شود، احتمال ابتلا را زیاد می‌کند.
- ترومای روانی: آسیب‌‌های روانی که در سنین پایین به کودک وارد می‌شود. حتی شیوه برخورد و رفتار مراقبین میتواند در بروز این اختلال تاثیرگذار باشد.
- آلودگی‌های محیطی: بعضی مواد آلوده مانند سموم میتواند با کاهش اکسیژن رسانی، در عملکرد مغز اختلال ایجاد کنند.
- شرایط مادر: رشد ضعیف رحم، مصرف الکل و سیگار، شرایط روانی، تغذیه و … همه از عواملی هستند که بر کارکرد مغزی تاثیرگذار هستند.
دسته‌بندی انواع اختلال یادگیری
در قدیم (DSM-4)، انواع اختلال یادگیری را به 4 دسته تقسیم بندی می‌کردند. از جمله:
- اختلال خواندن (دیسلکسی)
- اختلال ریاضی (دیسکلکیولیا)
- اختلال نوشتن (دیسگرافی)
- اختلال یادگیری نامعین
اما امروزه طبق به‌روزترین اطلاعات (DSM-5)، تقسیم‌بندی‌های سابق انواع اختلال یادگیری، در یک عنوان جمع شده و نام «اختلال یادگیری ویژه» را به خود اختصاص داده است. اختلال یادگیری ویژه شامل آسیب در خواندن، آسیب در نوشتن و آسیب در ریاضی است.
یکی از مهم‌ترین مشخصه‌های اختلال یادگیری ویژه است که در اغلب کودکانی که دچار اختلال یادگیری ویژه هستند، وجود دارد. کودک نمی‌تواند ارتباط بین صدا، حرف‌ها و کلمات را درک کند. در واقع قسمت‌های پردازش زبان در مغز آسیب دیده است.
اگر کودک شما در مدت زمانی طولانی و به طور دائم کلمات و حروف و ارتباط آن‌ها را تشخیص نمی‌دهد یا خیلی آهسته متنی را می‌خواند یا درکی از متن ندارد باید از نظر نارساخوانی مورد ارزیابی قرار بگیرد. برای این کار به گفتاردرمانی مراجعه کنید.
وجود این مشخصه از اختلالات یادگیری ویژه، زمانی به کودک اطلاق می‌شود که در نوشتن دچار مشکلاتی باشد. مثلاً دست خط بد و ناخوانایی دارد یا شنیده‌ها را نمی‌تواند روی کاغذ بیاورد یا غلط‌های املایی زیادی دارد.پس در این آسیب یا کودک از نظر فیزیکی در نوشتن مشکل دارد یا در پردازش و یکپارچگی اطلاعات دچار ایراداتی است.
وقتی کودک از پس محاسبات ساده ریاضی برنیاید یا در درک اعداد، علائم و ارتباط آن‌ها دچار مشکل شود یا نتواند از اصول و مفاهیم ریاضی استفاده کند، احتمالاً این مشخصه از اختلال یادگیری ویژه را دارد.
البته کودک باید در دروس دیگر که نیاز به محاسبات ندارد، عملکرد قابل قبولی داشته باشد. این اختلال معمولاً دیرتر از سایر اختلال‌ها تشخیص داده می‌شود. چون به نظر بیشتر مردم ریاضی درس سختی است و طبیعی است اگر کودکی در این درس نمرات پایینی داشته باشد!توجه داشته باشیم ناتوانی در گفتن زمان یا محاسبه پول نیز در این دسته قرار می‌گیرد.
مشکلاتی که میتواند بر اختلال یادگیری ویژه اثرگذار باشد:
مشکلات پردازش بینایی و شنوایی:
ما بیشترین اطلاعات محیطی را از طریق چشم و گوش دریافت می‌کنیم. پس اشکال در پردازش محرکات این دو باعث بروز اختلالات یادگیری می‌شود. ما باید بتوانیم به خوبی بشنویم و اطلاعات را پردازش کنیم یا تفاوت‌ها را در یک تصویر درک کنیم یا معنای عمق را متوجه بشویم.اختلال در پردازش شنوایی در پسران رایج‌تر است.
به دلیل اهمیت بینایی و تاثیری که در تمامی مهارت‌های حرکتی ظریف و درشت دارد، مشکلات پردازش بینایی را می‌توان به چند دسته تقسیم‌بندی کرد: 1. ناتوانی در تشخیص اشیا از طریق بینایی 2. ناتوانی در به یادآوردن و تشخیص رنگ‌های محیط 3.ناتوانی در تشخیص سایز و وزن اشیا 4.عدم توانایی در تشخیص چهره افراد آشنا 5.ناتوانی در درک کلیت یک شی.
در اختلال حرکتی کودک در هماهنگی چشم و دست مشکل دارد. مثلاً نمی‌تواند دکمه لباس خود را ببندد یا کاغذی را طبق الگویی برش دهد. به طور کلی وقتی کودک در هماهنگی و حرکت چه حرکات ظریف مثل گرفتن مدادی در دست و چه درشت مثل پرتاب یک توپ دچار ناتوانی باشد.
از آن‌جایی که زبان یکی از ابزارهای ما برای بیان، ارتباط گرفتن و پاسخ دادن است، ناتوانی در درک و گفتار نیز میتواند بر یادگیری اثرگذار باشد. مثلاً فرد متوجه شوخی‌های دیگران نمی‌شود یا فرد نمی‌تواند آن چه را شنیده یا خوانده بازگو کند یا به روانی صحبت کند. . ست لباس‌های هالک کیفیت بسیار خوبی دارد و به همراه یک ماسک با طرح صورت هالک تقدیم شما می شود که جنس بسیار مرغوبی هم دارد.